Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

1-савол баёнига оид муаммолар.
-Ерни иқтисодий баҳолаш ва бозор иқтисодиёти.
-Тупроқ асосий ҳосила сифатида.
Идентив ўқув мақсадлари.
-Ерни иқтисодий баҳолаш мазмунини ёритиб беради.
-Ерни табиий ҳосилдорлигинии изоҳлаб беради.
-Ерни сунъий ҳосилдорлигини ёритиб беради.
1-асосий савол баёни.
Ерни иқтисодий баҳолаш деганда қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш воситаси сифатидаги нисбий баҳоси тушинилади. Бошқача айтганда, турли сифат кўрсаткичларига эга бўлган ерларнинг нисбий даромад миқдори англанади. Ерни иқтисодий баҳолашнинг бош моҳияти ернинг сифатини қишлоқ хўжалигида ижтимоий ишлаб чиқаришнинг меҳнат унумдорлигига таъсирини англашдан иборат.
Одатда ернинг табиий, сунъий ва самарали ҳосилдорлик хусусиятлари ажратилади. Ернинг табиий ҳосилдорлиги тупроқнинг ҳосил бўлиш жараёнлари билан боғлиқ. Сунъий ҳосилдорлик инсон томонидан унга турли ишлов бериш (ҳайдаш, ўғит солиш, мелиорация, агротехник ва бошқа тадбирлар) жараёнида вужудга келади. Самараои ёки иқтисодиё ҳосилдорлик табиий ва сунъий ҳосилдорликларнинг ўзаро қўшилишидан вужудга келади. Аслида, бу икки гуруҳдаги ҳосилдорлик ўзаро яқиндан боғлиқ бўлиб, бир-бирларини ўзаро тақозо этади. Сунъий ҳосилдорликни бузилиши тупроқ деградациясига олиб келади. Ернинг ҳосилдорлиги қотиб қолган ҳодиса эмас, у ўзгариб туради. Табиий ёки инсон омиллари таъсирида юқори бўлиши ёки аксинча пасайиши мумкин. Шунинг учун ҳам ернинг иқтисодий баҳосини бутун бир умрга етарли қилиб аниқланмайди, уни маълум вақтларда қайтадан янгилаб туриш лозим. Ерни иқтисодий баҳолаш уни фақат ҳосилдорлик бўйича амалга оширмай, шунингдек, унинг жойлашишини ҳисобга олади, яъни шаҳарларга яқинлиги, саноат марказларидан узоқлиги, транспортнинг мавжудлиги ва бошқалар.
Назорат топшириқлари.
1.Ерни иқтисодий баҳолаш деганда нимани тушунасиз?
2.Ерни табиий ҳосилдорлиги деганда нимани тушунасиз?
3.Ерни сунъий ҳосилдорлиги деганда нимани тушунасиз?
4.Ерни самарали ҳосилдорлиги деганда нимани тушунасиз?