10-5
|
O,15
|
110-5
|
Al
|
7,45
|
7,12
|
110-6
|
0,02
|
0,01
|
Fe
|
5,0
|
3,8
|
510-6
|
0,02
|
0,01
|
C
|
0,15
|
2,0
|
0,02
|
18
|
21
|
Ca
|
3,5
|
1,37
|
0,04
|
0,3
|
1,9
|
K
|
2,5
|
1,36
|
0,038
|
0,3
|
0,27
|
Na
|
2,6
|
0,63
|
1,06
|
O,o2
|
0,1
|
Mg
|
2,0
|
0,6
|
0,14
|
0,07
|
0,03
|
Cr
|
0,02
|
O,019
|
-
|
510-4
|
110-5
|
F
|
0,027
|
0,02
|
110-4
|
110-5
|
110-4-110-5
|
Ti
|
0,6
|
0,46
|
110-7
|
110-7
|
110-7-110-7
|
N
|
0,02
|
0,1
|
110-5
|
0,3
|
3,1
|
H
|
1,0
|
-
|
10,72
|
10
|
9,7
|
P
|
0,08
|
0,08
|
510-6
|
0,07
|
0,95
|
S
|
0,05
|
0,05
|
0,09
|
0,05
|
0,16
|
Mn
|
0,09
|
0,085
|
410-7
|
110-3
|
110-5
|
Zr
|
0,04
|
0,62
|
-
|
510-4
|
-
|
Sr
|
0,04
|
0,03
|
110-3
|
10-4
|
110-3
|
Ba
|
O,04
|
0,04
|
510-6
|
10-4
|
10-5
|
Cl
|
0,048
|
0,01
|
1,89
|
10-2
|
0,08
|
Zn
|
510-3
|
510-3
|
510-6
|
310-4
|
110-3
|
Ni
|
110-2
|
510-3
|
310-7
|
510-5
|
110-6
|
Cu
|
110-2
|
210-3
|
210-6
|
210-4
|
110-4
|
B
|
310-4
|
510-4
|
510-4
|
110-4
|
110-5
|
Li
|
510-3
|
310-3
|
1,510-5
|
110-5
|
110-4
|
I
|
310-5
|
510-4
|
110-6
|
110-5
|
10-5-10-4
|
Mo
|
1,510-2
|
310-4
|
110-7
|
210-5
|
10-6-10-5
|
As
|
510-4
|
410-4
|
1,510-6
|
310-5
|
10-6-10-5
|
Br
|
1,510-4
|
210-4
|
710-3
|
-
|
110-4
|
Se
|
610-5
|
110-6
|
410-7
|
110-7
|
-
|
Hg
|
710-6
|
110-6
|
310-9
|
110-7
|
10-6-10-7
|
Ag
|
110-5
|
-
|
10-9
|
-
|
310-6-510-5
|
Au
|
510-7
|
-
|
410-10
|
-
|
110-7
|
Biomolekulalarning organik qismi bilan kovalent bog’langan kimyoviy elementlarning organizmdagi miqdori davriy jadvalning II A-IY A guruhlarida yadro zaryadi ortishi bilan kamayib boradi( masalan, O, S, Se, Te qatorida). Organizmda ion holatida mavjud bo’ladigan elementlar (I A,II A guruh elementlari, s-elementlar, YII A guruh p-elementlari) miqdori esa yadro zaryadi ortishi bilan dastlab ortadi, so’ngra kamayadi. Masalan, II A guruhda, berilliydan kalsiygacha elementning organizmdagi miqdori ortadi, so’ngra bariydan radiygacha kamayadi. Shunga o’xshash YII A guruhda ftordan xlorgacha elementning organizmdagi miqdori ortadi, so’ngra bromdan yodgacha kamayadi.
Kimyoviy elementlar odam organizmiga turli yo’llar bilan kiradi.Tirik organizmdagi mavjud elementlar yer qobig’ida ham ko’p tarqalgan. Lekin ba’zan chetlanish ro’y bergan. Masalan, yer qobig’ida kremniyning massa ulushi 27,6% bo’lsa, tirik organizmda uning miqdori 110-5 % ga teng. Alyminiy ham yer qobig’ida 7,45% bo’lgan holda tirik organizmda juda kam(110-5 %).
Kimyoviy elementlarning organizm tomonidan o’zlashtirilishi, shu element tabiiy birikmasining suvda eruvchanligiga bog’liqdir. Kremniy va alyuminiyning tabiiy birikmalarining suvda erimasligi, ularning o’zlashtirilishiga to’sqinlik qilsa kerak. Aksincha uglerodning yer qobig’idagi miqdori kam bo’lishiga qaramay (0,15%) organizmdagi miqdori ikkinchi o’rinda (21%) turadi.
Tabiiy tanlanish natijasida tirik organizmlarning asosini 6 ta element tashkil qiladi: uglerod, kislorod, vodorod, azot, fosfor, va oltingugurt. Bu elementlar organogenlar deb ataladi.
Ularning organizmdagi massa ulushi 97,4% ni tashkil etadi.
Shubhasiz, eng muhim organogen ugleroddir. Uglerod mustahkam kovalent bog’lar hosil qilish xossasiga ega. Kislorod va vodorod organik birikmalarning oksidlovchilik va qaytaruvchilik xossalirini mujassamlashtiradi.Biomolekuladagi kislorod va vodorodning nisbati moddaning disproporsialanishga va tirik organizm muhiti bo’lmish suv bilan ta’sirlashishga moyilligini belgilaydi. Organogenlar suvda yaxshi eriydigan birikmalar hosil qiladi. Bu ularning organizmda konsentrlanishiga imkoniyat yaratadi.
Organogenlar va ba’zi metallar ham (temir, magniy) turli xil bog’lar hosil qila oladi. Bu esa tirik organizmdagi biomolekulalarning turli tuman bo’lishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |