T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

S3 О-
« 
2
-C
® 'и -Я
£ 5 
.1
_ 
r—
■b «5 «
w га с
— я t
л
£ a
* -g
CO
>
СЛ
ч_
со
N со
с
S j=
О
сл
>4 со
С
Е
О
JZ
a> сл
jQ 'о -
СО
О) t r
со
с
СО
то
С
со
13
Л
о
>
13
t_
3
сг
со
Е
СО
я с
U.
J Z
3
сл
> со
о
N
Е
сг
‘о.
о
>■
.c
(Л
ro
(Л
Q)
§ I
■*= С
сл .E
CO -C
CO £
n 
2
0 E
E
s
1
.с
to
со
о
■>*
со
со со
О)
11
С Л
с
х;
о
С Л
О)
”1
со
Е
сл
с
со
L_
C l)
>■
Bajariladigan ishlariga qarab, 
m elioratsiya m ashinalarining sinflarga bo'linishi.
Melioratsiya m ashinalari 
konstruktsilarini rivojlantirishning 
asosiy yo'nalishlari. Melioratsiya m ashinalarini yaratishda quyidagi 
uchta yo‘ldan foydalaniladi;
1. Sanoat, qishloq xo‘jaligi yoki meliorativ traktorlarni takomil- 
lashirish asosida ularga o'rnatiladigan maxsus melioratsiya usku- 
nalarning konstruksiyalarini ishlab chiqish;
2. Quriiish m ashinalarini o'zgartirm agan holda ularga turli 
alm ashtiriladigan jihozlarini loyihalash;
165

---

3. 
Traktorlar va qurilish m ashinalari bazasidagi meiioratsiya 
m ashinalarini loyihalash.
traktorlar bazasidagi yaratiladigan meiioratsiya m ashinalarini 
loyihalashga va ishlab chiqishga sarflanadigan xarajatlarni kamay- 
tirishga imkoniyat yaratadi. Bunda, asosan, mavjud traktorning 
harakat manbalari, yurish uskunasi, boshqaruv sistemalari va boshqa 
konstruksiyalari saqlanib qolgan holda, ayrim takom illashtirish, 
o‘zgartirishlar kiritiladi xolos.
M eiioratsiya m ashinalar konstruksiyasini takom illashtirishaing 
quyidagi om illari o‘zim izda va xorij m am lakatlarida qoilanilm oqda.
1
. ish jihozining teziigi va unga qo‘yiladigan kuchni oshirish, 
asosan yuqori quvvatli m ashinada bazasini qo ilash orqali amalga 
oshirish,
2. Ish jihozi va m ashinaning ko'rsatkichlarini oshirish, asosan. 
m ashinaning quvvati va ish unum dorligini ko‘tarish orqali amalga 
oshirish.
3. Uzluksiz ishlovchi m ashinalarni yaratish va q o ilash orqali 
ish unumdorligini (3-8 marta) oshirish va ish narxini (2-4 marta) 
kamaytiradi.
4. Iloji boricha faol ish jihozli m ashinalarni qoilash.
5. Osma va yarim osma ish jihoziga ega b o ig an m ashinalarni 
ishlab chiqish.
6
. M ashinalarni kecha-kunduz va yuqori foyda bilan ishlatish 
maqsadida. davriy va uzluksiz ishlaydigan keng qamrovli almash- 
tirib ishlaydigan ish jihozlarini yaratish.
7. M ashinalarning bir joydan utash sonini kam aytirish va 
quriladigan inshootlarning o icham ini oshirish m aqsadida, aralash 
ish jihoziga ega b o ig an m ashinalarni qoilash.
8
. Bir vaqtning o'zida bir nechta ishlarni bajaruvchi m ashinalarni 
loyihalash (masalan, kanat qazish, tuproqni surish va uni shibbalash, 
drenaj transheyalarni qazish, quvur va sizdirgich yotqizish, qayta 
k oinish va shibbalash) ishlarni birgalikda olib borishni bir texnikaga 
yuklash.
166

---

9. Yig‘ma inshootlarni quruvchi m ashinatlarni yaratish va ularni 
takomillashtirish.
10. Geom etrik oicham lari va shakllari ixchamlangan yangi ish 
jihozlarini yaratish va m avjudlarini takomillashtirish,
11. M ashinani boshqarish va harakatlantirishda gidroyuritma- 
lardan foydalanish.
12. M ashina harakat va boshqaruvni avtomatirish.
13. M ashinalarni (hotqoq va qumli yerlarda) o‘tuvchanligini 
oshirish.
14. Qattiq va o‘ta qattiq tuproqlarda ishlovchi m ashinalarni yara­
tish va m avjudlarini takom illashtirish.
15. Suvli va tu rg‘un b oim agan tuproqlarda ishlovchi m ashina­
larni loyihalash va yaratish.
16. Chuqur va tor-transheyalarda tuproqni shibbalovchi m ashina­
lar yaratish va m avjudlarini takomillashtirish.
17. Sug‘orish m ashinilarini (yom girlatib, tomchilab, yerosti) 
yangi konstruksiyalarini yaratish va m avjudlarini takomillashtiish.
18. M ashinlarning m ustahkam ligini va doyimiyligini oshirish.