T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

7,
bo‘shatuvchi ketingi devor 
9
va old 
zaslonka 
6
ni o‘zi ichiga oladi.
M oA Z-546A m arkadagi bir o‘qli g'ildirakii tyagach (tirkalma 
skreperda old o‘q o‘rniga qo‘yiladi) dvigatel, uzatm alarni o'zgar- 
tirish qutisi, tarqatish qutisi, kardanli uzatm a va yetakchi ko‘prik 
rama, gidravlik amortizatorli yetakchi ko’prikning ressorli osmasi, 
g‘ildiraklar ham da shinalar, boshqarish m exanizm lari, elektr 
jihozlar, priborlar va kabinadan tashkil topgan.
211

---

4.13-rasm.
G 'z iy u ra r D Z -1 1 P skreperi;
1 - tyagach;
2 - uyali tirkash qurilm asi; 3 -ra m a ; 4 - r u l bilan b o s h q a ris h gictrosilindri; 
5 -k o v s h n i k o 'ta ru vch i gidrosilindr; 6 - z a s lo n k a ; 7 -k o v sh ; 8 - z a s lo n k a n i bo sh q a rish
gidrosilindri; 9 —ketingi devor; 7 0 - g ‘ildirak;
Skreperni rul yordam ida boshqarish planda tyagachni rul 
gidrosistemasi vositasida tirkalm a skreperga nisbatan burish y o li 
bilan amalga oshiriladi. Ijrochi organlar vazifasini gidrosilindrlar 
4
bajaradi:
ular yordamida tyagach skreperga nisbatan o‘ngga va chapga 
buriladi. Bu bilan agregatning m um kin b o ig an eng kichik burilish 
radiusi ta’minlanadi.
Skreperning ish organlari m ashinist kabinasidan gidrotaq- 
simlagichni boshqarish richaglari yordam ida boshqariladi. Gidro- 
sistema shesternali uchta nasosdan ta’m inlanadi. Ish suyuqligi 
nasoslardan taqsimlagichga boradigan y o lg a teskari klapanlar 
oi-natilgan; nasoslardan birida bosim pasayganda klapan yopiladi, 
shunda yaroqii nasoslardan kelayotgan moy buzilgan nasosga 
kirmaydi.
Kovshi majburiy bo\shatiladigan o‘ziyurar DZ-13 skreperi 
gidrom exanik uzatm alarni o‘zgartirish qutisi b o ig an bir o‘qli 
g ild irak li BelAZ-531 tyagachi asosida ishlab chiqariladi. Uning 
konstruksiyasi DZ-11P skreperiga o‘xshash.
0
‘ziyurar skreperning tyagachi hosil qiladigan kuch kovshni 
grunt bilan to id irish uchun yetarli bolm aydi. Yumshoq gruntlarda 
ishlayotganda va qiya joyda harakatlanayotganda skreper kovshining
212

---

faqat qismini to‘ldira oladi. Bundan tashqari, kovsh tolayotganda 
g‘ildiraklar shataksiraydi, bu esa shinalarning va transmissiya 
detallarining yeyilishini 
tezlashtiradi. 
Shu 
sababli, 
o‘ziyurar 
skreperni faqat itargieh yordam ida g rant bilan toidirish zarur. 
Ttargieh sifaltda tortish klassi skreperning tortish klasnidan 1.5 
haravar ortjq b o ig an gusenitsali traktor yoki g ild irak li tyagachdftii 
foydalangan ma’qui.
G ‘ziyurar skreperlar gruntni 5 km gacha 
masofaga 
surib keltirish 
uehun ishlatiladi. Y oilar yaxshi 
boisa, bu 
masofa aneha uzaytirilishi 
mumkin.