T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

Albatta x1 - x2 
ayirmasi quyosh va yer orasidagi masofa d ga teng bo’ladi 







n
i
i
n
c
m
m
m
m
m
1
2
1
.....
c
i
n
i
i
n
n
n
c
m
r
m
m
m
m
r
m
r
m
r
m
r















1
2
1
2
2
1
1
....
....

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 77 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
To simplify the computation let's define our coordinate system such as its origin coincides 
with the center of the Sun. 
Hisoblanishlarni soddalashtirish uchun Quyosh markaziga mos keluvchi koordinata 
sistemasini aniqlaylik. 
We can also use an abbreviated notation to write equations for systems with more than two 
particles. 
Ikki jismdan ko’proq jismlar sistemasini og’irlik markazini topish uchun tenglama 
yozishda qisqartirilgan belgidan foydalanishimiz mumkin. 
;
;
,
Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, tizimning inertsiya markazi uning og‘irlik markazi 
bilan ustma-ust tushishi kerak; 
3. Moddiy nuqtalar tizimi inertsiya markazining radius- vektoridan vaqt bo‘yicha 
birinchi tartibli hosila olinsa, 
inertsiya markazining tezligi
kelib chiqadi: 
,
bu yerda, 
ekanini hisobga olsak: 
c
i
n
i
i
c
m
x
m
x



1
c
i
n
i
i
c
m
y
m
y



1
c
i
n
i
i
c
m
z
m
z



1
i
c
n
i
i
c
n
i
i
i
c
c
m
m
m
dt
r
d
m
dt
r
d













1
1
i
i
i
P
m





---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 78 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
, 
bunda 
tizimning impulsi bo‘lib, tizimdagi moddiy nuqtalar impulslarining geometrik 
yig‘indisiga teng 
(8.5) – ifodadan moddiy nuqtalar tizimining impulsi quyidagiga teng bo‘ladi: 
He defined the linear momentum , p, as the product of an object’s mass , m, and its velocity , 
v.
P harakatga keltiruvchi kuchning chizig’ini , m jismning massasini , vesa jismning 
tezligini bildiradi.
Note that in this section, we use the term momentum to refer to linear momentum.