T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

Bir jinsli og‘irlik kuchi -
 
butun olam tortishish qonuniga ko‘ra, tabiatdagi barcha 
jismlar bir-birini tortishish xususiyatiga egadirlar. Bu qonunga binoan, Yer atrofidagi 
barcha jismlar Yerning tortish kuchi ta’sirida bo‘ladi. Yerning tortish kuchi ta’sirida hosil 
bo‘ladigan kuch 
og‘irlik kuchi
deyiladi va bu kuch jismlarning erkin tushish tezlanishiga 
bog‘liqdir. Shuning uchun bu kuchni jismlarning erkin tushish tezlanishi ta’sirida paydo 
bo‘luvchi 
kuc
h
ham deyiladi 
2
2
1
r
q
q
k
F

mg
F


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 72 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
m
– jism massasi, 
g 
– erkin tushish tezlanishi. Tayanchda turgan yoki osilgan jismlarni Yer 
tortishishi natijasida vertikal yo‘nalgan og‘irlik kuchi paydo bo‘ladi. 
9 - rasm. Prujinaga osilgan jismning muvozanat holatidan siljishi
Elastiklik 
kuchi 
-
 
moddiy 
nuqtaning 
muvozanat 
holatidan 
ko‘chishiga
proportsional va muvozanat holati tomon yo‘nalgan bo‘ladi (
9 - rasm
):
 
bu yerda
- jismning muvozanat holatidan siljishini belgilovchi
 
bu yerda 
- 
jismning muvozanat holatidan siljishini belgilovchi radius-vektordir, 

- 
jismning 
elastiklik xususiyatiga bog‘liq bo‘lgan proportsionallik koeffitsienti.
 
Ishqalanish kuchi
-
jismning boshqa jism sirtida sirpanishiga qarshilik ko‘rsatadigan 
kuch bo‘lib, jismning sirtiga normal bo‘yicha bergan bosim kuchiga tengdir. 
The magnitude of the force of static friction is given by the coefficient of static friction, 
times the normal force, . 
r
F





r

r


---