T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

Protonni massasi 1.67*10
-27
kg, elektroning massasi 9.11*10
-31
kg. 
Neytronning massasi Protonning massasigatengdir.
ifodadan, zaryaddi skret qiymatlarni qabul qilgani uchun ukvantlangan hisoblanadi. 
Har xil inertsial sanoq tizimlarda o‘lchanadigan zaryad miqdori bir xil bo‘lgani 
uchun urelyativistik invariantdir. Boshqacha qilib aytganda, zaryad miqdori zaryad 
harakatda bo‘lsa ham, tinch holatda bo‘lsa ham bir xildir. 
1
Virtual laboratoriya ishlarini muqobil va mustaqil ish sifatida
“Vlab”, “Виртуалка”, “PhetPhysics”, “Crocodile 
Technology/Physics” , “Beginning Electronics” va “Interactive Physics” pedagogok dasturiy vositalari orqali bajarish 
tavsiya etiladi

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 108 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Elektr zaryadlari paydo bo‘lishi va yo‘qolishi mumkin, ammo bu holda albatta har xil 
ishorali ikkita zaryad bo‘lishi shart. 
Shunday qilib, elektrdan ajratilgan tizimlarda zaryadlar yig‘indisi o‘zgarmas bo‘ladi 
va bu 
zaryadlarning saqlanish qonuni
 
deb ataladi. 
Agar sinov zaryadi erkin bo’lib va ikkalasi ham musbat bo’lsa, sinov zaryadi electr 
maydon ta’sirida tashqariga harakatlanadi 







n
i
i
n
q
q
q
q
q
1
3
2
1
.....
Kulon qonuni
Nuqtaviy zaryad
 
deb, shunday zaryadlangan jismga aytiladiki, uning o‘lchamlari 
boshqa zaryadlangan jismlargacha bo‘lgan masofaga nisbatan sezilarli darajada kichik 
bo‘lishi kerak. 
Kulon bu rama tarozi orqali nuqtaviy zaryadlar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchini, 
ularning zaryadlari miqdori va oralaridagi masofaga bog‘liqligini o‘rgandi va quyidagi 
xulosagakeldi: ikkita qo‘zg‘almas nuqtaviy zaryadlar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchi 
zaryadlarning har birining miqdorlari ko‘paytmasiga to‘g‘ri proportsional va ular orasidagi 
masofaning kvadratiga teskariproportsionaldir.