T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 97 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
yoki 



2
1
2
1
r
r
Edr


Potentsiallari bir xil bo‘lgan nuqtalarning geometrik o‘rniga 
ekvipotentsial sirtlar
deyiladi. 
Ekvipotentsial sirt uchun:
 
const



---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 98 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
5-MAVZU: INERSIAL VA NOINERSIAL SANOQ TIZIMLARIDA 
ALMASHTIRISHLAR 
Reja: 
1. Noinersial sanoq tizimlari
2. Ine rsiya kuchi. Inertsial sanoq tizimlari. Galile y almashtirishla ri 
3. Eynshte yn postulatlari. Lorens almashtirishlari. Reliyastivtik mexanikada 
tezliklarni qo’shish
4. Lore ns almashtiris hla ri ning harakat tenglamasi bilan invariantligi
Inertsial sanoq tizimlari. Galiley almashtirishlari 
Jismning harakati va tinch holati biz kuzatayotgan sanoq tizimlariga nisbatan nisbiy 
tushunchalardir. 
Bir-biriga nisbatan tekis va to‘g‘ri chiziqli harakat qilayotgan sanoq tizimlarning 
birida Nyuton qonunlari bajarilsa, bunday sanoq tizimlar 
inertsial sanoq tizimlari
deb 
ataladi. 
Oddiy misolda bir inertsial tizimdagi nuqta koordinatalaridan ikkinchi tizimdagi 
koordinatalarga o‘tish formulalarini keltirib chiqarishga harakat qilamiz. Shartli 
tinch 
holatda bo‘lgan 
K
sanoq tizimiga nisbatan 
0X
o‘qi bo‘ylab 

o
=
const
tezlik bilan 
harakatlanayotgan 
K

sanoq tizimini olamiz (
13 - rasm
).
t=0
momentda ikki sanoq tizimi 
bir-birining ustiga tushadi.