T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 370 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
chiqamiz. Moddaning issiqlik sig‘imi termodinamik jarayon xarakteriga bog‘liq va turli
jarayonlarda har xildir 
Termodinamika birinchi qonunining turli izojarayonlarga tadbiqi 
Izoxorik jarayon (V = const) 
Bu jarayon hajm o‘zgarmas bo‘lganda sodir bo‘ladi, shuning uchun
dV = 0. Gaz tashqi kuchlarga qarshi ish bajarmaydi, ya’ni 
, 
Izoxorik jarayon, devorlari qalin, o‘zgarmas hajmga ega bo‘lgan idishdagi gazni isitish yoki 
sovutishda sodir bo‘ladi. Termodinamikaning birinchi qonuniga asosan, izoxorik jarayonda 
gazga uzatilgan issiqlik miqdorining hammasi gazning ichki energiyasini ortishiga sarf 
bo‘ladi: 
, 
Bu jarayonda solishtirma issiqlik sig‘imi S
v
ichki energiya bilan quyidagicha bog‘langandir: 
, 
Istalgan massali gaz uchun esa:
, 
Izobarik jarayon ( p = const ) 
Izobarik jarayon bosim o‘zgarmas bo‘lganda sodir bo‘ladi. Porshen erkin harakatlanadigan 
tsilindr ichidagi gazni isitish yoki sovutishda izobarik jarayon sodir bo‘ladi. 
Izobarik jarayonda solishtirma issiqlik sig‘imini C
p
deb belgilasak, u holda, 
Istalgan massali gaz (kilo mol modda miqdori) uchun quyidagiga ega bo‘lamiz 
, 
Birlik massaga teng bo‘lgan gaz hajmi V
1
dan V
2
ga o‘zgarganda, bajarilgan ish quyidagiga 
teng bo‘ladi: 
,
Izobarik jarayonga termodinamikaning 
Bu ifodaning ikki tarafini dT ga bo‘lsak 
Agar
bo‘lsa,
ga teng bo‘ladi. U holda 
, 
Bu ifoda Mayer tenglamasi deb ataladi. Izobarik jarayonning issiqlik sig‘imi izoxorik 
jarayon issiqlik sig‘imidan gaz doimiysi qiymatiga kattadir, chunki izobarik jarayonda, 
0


PdV
dA
dU
dQ

V
dU
C dT

dT
C
m
dU
V


dT
C
dQ
p

dT
C
m
dQ
p






2
1
)
(
1
2
V
V
V
V
P
PdV
A
dA
dU
dT
С
p


PdV
dU
dT
С
p


dT
dV
P
dT
dU
C
p










dT
dV
P
C
C
V
p
P
RT
V

P
R
dT
dV

R
C
C
V
P



---