T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 245 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Tarmoqlardagi aktiv qarshiliklarni juda kichik deb hisoblaymiz va ularni inobatga 
olmasak ham bo‘ladi. 
U holda, vaqtning istalgan momentida, o‘zaro parallel bo‘lgan sig‘im va induktivlikdagi 
kuchlanishlar bir-biriga tengdir. 
 
6 - rasm. Induktivlik va sig‘imga parallel ulangan EYuK li tebranish konturi.
Zanjirning ikkala tarmog‘idagi har bir tokning amplituda qiymatlari va ularning
fazalarini quyidagicha hisoblash mumkin. 
; 
va 
, (14) 
;
va
, (15) 
Bu tenglamalardan 
, 
ga tengdir. Tashqi zanjirda tokning 
amplitudasi 
, (16) 
ga teng. 
Agarda
bo‘lsa, 
, (17) 
Bu holda kontur qarshiligi katta bo‘lgan fil’trni eslatadi.
 
 
 
.
0
2
1


R
R



C
L
U
U
c
I


1
0
01



0
,
0
1


L
R





0
1
1
С
tg


L
I


0
02











0
1
,
0
2

R



0
2
L
tg


2
1





2
3
2

L
С
I
I
I



1
0
02
01
0




LC
rez
1




0
0
0
0





L
C
L
C
L
LC
LC
C
I



---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 246 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
19-MA’RUZA: TO’LQIN HODISALARI

REJA: 
 
1. Yassi to’lqinning siljish va differentsial tenglamasi 
2. To’lqinning amplitudasi, fazasi, davri, chastotasi, to’lqin uzunligi va tarqalish 
tezligi. 
3. To’qinlar superpozitsiyasi 
4. Kogerent to’lqinlar va kogerentlik sharti 
5. To’lqinlar interferentsiyasi 
6. Turg’un to’lqinlar 
To‘lqin hodisalari 
Fazoda modda yoki maydonlarni turli ko‘rinishdagi g‘alayonlanishining tarqalishi - 
to‘lqin
 
deb ataladi. To‘lqin hodisasi g‘alayonlanish energiyasining ko‘chishida namoyon 
bo‘ladi. 
Mexanik to‘lqin
-
bu g‘alayonlanish yoki tebranishning elastik muhitdagi tarqalish 
jarayonidir. Bu to‘lqinlarni yuzaga keltiruvchi jism 
to‘lqin manbai
deb ataladi.
Tovush to`lqinlari to`lqin turlarining yana bir muhim turi. 
Muhitning 
tebranayotgan 
zarrachalarini 
hali 
tebranishga 
ulgurmaganlaridan 
ajratuvchi sirt 
to‘lqin fronti
deb ataladi. 
Bir xil fazalarda tebranayotgan nuqtalardan o‘tuvchi sirt 
to‘lqin sirti
 
deb ataladi. O‘z 
navbatida to‘lqin fronti to‘lqin sirtlarining biridir. To‘lqin sirtlarining shakli manbalarning 
joylashishi va muhitning xususiyati bilan aniqlanadi. Quyidagi to‘lqinlar mavjuddir: 
Yassi to‘lqinlar
,
ular faqat bir xil yo‘nalishda tarqaladilar (ularning to‘lqin sirti 
tarqalish yo‘nalishiga perpendikulyardir);
Sferik to‘lqinlar
- manbadan barcha yo‘nalishlarda tarqaladilar (to‘lqin sirtlari 
kontsentrik sferalardan iborat bo‘ladi);
S
ilindrik to‘lqinlar
. 

---