Т о ш к е н т «m e r I y u s»

Ф а л а к к а у р у ж ц и л г а н р у ҳ ў з  
мақомигача кўтарилади. Қолгап руҳлар 
ҳа м ш у т а р и қ а то A p iu u А ъ л о га - 
ча, яъни Хот амул-анбиё мақо.мигача 
кўт арилади. Зеро, ҳар бири ўзи ни нг 
илк мақомига етиб боради ва ўзининг 
илк м ацом и
-
асл ват анини чет лаб 
ўтолмайди.
Азнзуддин Насафнй, 
«Зубдат ул хақоииқ»
Қ о р и д о м л а ш у в а қ т г а ч а т у р б а т и н и т а р к э т м а г а н д и . 
Б о ш к а л а р д а й к и зи к у в ч а н ҳ ам э м а с , б у н г а ф у р с ат и ҳ ам йўқ. 
Ҳ а м и ш а и б о д а т -д а! Б оз у с т и г а қ а б р аҳ л и у н и н г ў г и т л а р и г а
м уҳтож .
- М уваққат ҳолатд ам и з, а зи зл а р и м -д е й д и у. - Г ў ёк и б ош қ а 
ю р т га у ч и б к е т а ё т ган д ай тай ёр аго х д аў ти р и б м и зҳ о зи р . В ақти м и з 
зи қ . И б о д атга ш ош и ли ш керак. А кси н ч а, ни м аларгади р ул гу р о л- 
м ай қ о л и ш и м и з м ум ки н.
У м у м ан ол ган д а ёр у г д у н ёд а ун и ним а ҳам қи зи к ти ри ш и
241

---

м ум ки н . Н о з-н еъ м атл ар м и , о р з у -ҳ а в а с м и - н и м а ? У н и с и н и хам. 
буниси ни ҳам н еч а м и н г м ар тал аб татиб кўрди. Ҳ ам м аси қай та- 
қай та кў р и л авер и б си й қ аси ч и қ қ ан ки ноларга ў х ш ай д и . Ж и н и га 
теккан бу сун ъи й ли к.
Бу о д ам н и н г ўзи қ оли б, у н г а т еги ш л и л а ш -л у ш л ар то м о ш а- 
си га ў х ш ай д и . М ана, И к р о м ж о н и ҳам вояга етди. Б оти н и й м аъ- 
нода. С аб аб ва ок и б атн и н г м о ҳ и я т и н и т у ш у н д и . Ў ш а н д а « Н ега 
ж и н о ятч и л ар н и ҳим оя қ и л аси з!» д еб роса хун об и ч и ққ ан д и .
Э нди у ж и н о ятга ним а с а б а б б ўлган и н и ан глади . О ки батн и
даво л аб б ў лм ай ди , лекин саб а б н и б артараф этиш м у м ки н . М а- 
салан , у р у ғ ерга қад ал м аса, у ун и б ч иқм айди. А гар бир ним а 
сабаб б ўлм аса, ж и н о ят рўй б ер м ай д и . Бу б и р од ди ят. Л ек и н ... 
у нда ҳаракатл ан ти р у вч и куч, м у к ам м ал л и к бор. С аб аб ва оки бат 
ф алсаф аси н и ту ш у н ган од ам ҳ а е т д а қоқ и лм ай д и ...
У н инг й ў л гао тлан ган и н и кў р и б м арҳум лар ҳайрон караш ди.
-З и ё р а т г а ! - д е д и у саволом уз нигохларга жавобан. -Тириклар 
ҳолид ан хаб ар о л и б , у л ар га д а л д а б ўли ш ҳам б и р зиёратди р!
У осм о н д а оҳ и ста п арвоз қи лди . Ш ун да бир п ай тлар ту ш и га 
кирган ҳ олатн и эслади.
Ў ш ан д а ўз-ўзи б и л ан б аҳ сл аш ган д и .
- У д у н ё ж ам олини ун утгансан. Н одонлигинг б у - с е н и н г бах- 
тинг! - д е г а н д и руҳи. Д и ли ай р и л и к д ан , асл В атан и д ан ф и рокд а 
ю р ган и д ан ў р т ан ган д и . О с м о н д а п арвоз қ и л аёт и б , бу эр к и н - 
ли к д ан м асрур, ян а ў ш а ҳ о л а т н и ту й д и , кетгиси келд и . Л еки н ... 
Ҳ ози р эса ви д олаш ган и ш о ги р д и н и н г ҳ у зу р и га о ш и қаётган д и . 
А тай ун га ёрдам қи лм ад и . В о қ еа ни м а билан ту гаш и н и соби тли к 
билан кутди. Н егак и , м у стак и л бўлси н д ед и , энди д о и м ён и д а 
б ў ла о л м ай д и , дои м й ў л -й ў р и к кўрсата олм ай д и -ку! Бу ҳам бир 
си н ов, им тиҳон эди.
У т а л аб ал ар и ж ар ага о л ган у й га келиб «қў н д и » . Й и ги тл ар
ш ирин у й қ уда, б о м д о д га т у р а м и з д еб эрта ётиш ган .
Қори д о м л а ш оги р д и н и н г ўрн и га, о ё қ т о м о н и г а а с т а ў т и р д и . 
У йкуда ётган б ў лса-д а И кром ж он буни сезди , кўзлари н и очиб:
- Устоз? С и зм и си з... - д ея ж и лм ай ди . Б и р о в л ар н и н г руҳи 
у х л о қ б ў л а д и . У м р г у з а р о н л и к к и л и б , е т м и ш г а к и р и б ҳ ам
уй ғо н м асл и ги м ум ки н . Б у н и н г руҳи б ед ор. Қ алб кўзн би лан ун и
кўра олади . А н а ҳо зи р ҳам б и л л и , кўряпти чини б илан.
-К у т а ё т г а н д и м ! Р оса кутд и м си зн и !.
242

---

- Б и лам ан , -ш о г и р д и г а м е ҳ р -л а б оқи б д ед и у.
- К етаси зм и ?
- Х ай рлаш ган и келдим , ў ғл и м ...
И кром ж он б и роз ж им к олд и . А й р и ли к д ан т ў л и қ и б кетиб, 
гап и ролм ад и . К ў зл ар и д а ёш ҳ ал к ал ан д и .
- Э нди к ў р и ш м ай м и зм и ? Р у зи м аҳ ш ар га қолд и м и в и со л ? Ў, 
ян а кан ча кутиш им керак...
- Э , б ў там -а!. К ўз очиб ю м гу н ч а л и к вакт эм ас-а бу! К оин от 
қ и ёси д а неча аср л ар бир « у ф » д е г у н ч а ў ти б кетади . В акт кў зга 
к ў р и н м ай д и , б о р ли ги н и б и л д и р м ай ў ти б б о р авер ад и .
- Ф он и й д у н ё д а , -д е д и , д о м л а м ай и н т о в у ш д а . -О д а м н и
ч алғи тувч и н арсалар кўп. Ш у б о и с эҳ т и ё т б ў ли н г. О д д и й яш аб
ю к сак ф и кр л аш н и ў р ган и н г. Т у й ғу л а р га қул б ў лм ан г. Зер о , биз 
ту й ғу л ар м аҳсули эм асм и з. 3i м л а м и зга ю к л ан ган в а зи ф а ғ о я т д а
улуг. Т ан а - б и з уч ун ли б ос. С и з ў зи н ги зн и « л и б о с » га қурбон 
қ и лм ан г. А с л и я т уч ун яш ан г. Зер о , м од д и й д у н ё д а б у ту н б ош - 
ли ф аб р и к аю заво д лар « л и б о с» у ч у н и ш лай д и . Б и р ф ай ласуф
б о зо р га б ориб, «у ерд а м ен у ч у н к ер ак си з м ато ҳ л ар б ун чаям
кўп-а!» деган экан. Д унё ҳам ш ундай . Биз у ч у н кераксиз нарсалар 
н и ҳоятд а кўп. К ерагини а ж р ат а б и л и н г. Д и л и н ги з и стаги О л л о ҳ
и род аси би лан м у ш тар ак келса, ҳ а ё т и н ги з осой кеч ад и . Х у д о га 
м ақбул иш тў с и қ л а р га у ч р ам ай д и . А сли ш ун д ай б ў л и ш и керак.
-С ў з л а р и м д а н к о н и к д и н ги зм и ?-х у д д и и лгариги вактлардай 
кулиб сўради кори д ом ла. И кром ж он бош ирғади. Ў р н и д ан тури б
у н г а то м о н и н ти лд и. У сто з п еш о н аси д ан ўп и б , б о ш и н и си л ад и - 
д а, кан дай т у й к у с пай до б ў лган б ўлса, ш у н д ай и н б есас гой и б
бўлд и. И кром ж он н и гоҳи б илан у н и излади!.
-У с т о з ! -ч а қ и р д и у. -А л в и д о ...
Бу у л ар н и н г охирги у ч р аш у в и эди.
Қ о р и д о м л а я р и м т у н д а т у р б а т г а қ а й т д и . Ю л д у з л а р
ш а м а л о қ д а й п о р л а га н о с м о н г а т и к и л г а н ч а и б о д а т г а ч ў м д и . 
Ш у н д а од ам ш ам ой и ли д аги л ати ф т ан аси н и ҳ ам т а р к этган и н и
ҳис килди.
О н и й л а ҳ за л а р д а в у ж у д и б у т к у л ў зг а р и б к етд и . Э н д и у 
од ам лард ай ф и крлолм асди . Қ ан д ай д и р б о ш қ ач а б ўли б колганди. 
Т ан а ем и р и л гач , у б илан б о ғл и қ т а ш в и ш л а р ҳам й ў қ б ў лад и , 
р у ҳи ят, ф и кр л ар тар зи ўзгарад и . У соф о н г ҳ о л и га ўтад и . Т ан а 
т у тк у н л и ги д ан қутулган р у ҳ ў зл и ги н и яқк ол к ўрад и , онги яна-
243

---

д а гини қлаш ад и. А м м о ш ах сл и к ф ази латлари . м од д и й д у н ёд а 
ш ак л л ан ган қувваи ҳ о ф и заси ў згар м ай д и . У ў ш а ш ахе эк ан и н и
ан гл аб т у ради , ф ақ ат б о ш қ ач а ф и крлай д и .
С о ф о н г ш ак л и га кўч ган ҳ и л қ ат о с м о н га п а р в о з этд и . У
ў зи н и н г и л гари ги Н у р и л л о х кори эк ан и н и ан глаб ту р ар , л еки н
айн и ч огд а у эм асл и ги н и ҳам б и л ар д и . Қ и зи ғи ш ун д ак и , икки 
х у л о са ҳ ам т ў гр и эди.
П а с т д а қ о р и д о м л а н и н г и б о д а т қ и л а ё т г а н л а т и ф т а н а с и
қ о л д и . У б и р н еч а кун қаб р а т р о ф и д а и зги б ю р д и , и б о д атд а 
б ўлд и . Л еки н о д ам л ар би лан гап лаш м ад и , с ў зл аш а о л м асд и хам. 
А тр о ф д аги л ар эса у н и н г ў згар и б кол ган и д ан ҳ ай р о н эд и лар.
У ж илм аяр, лекин сўро кл ар га ж авоб қи лолм асди. Буни ф ақат 
ҳ и к м ати л л а и см ли о ли м о д ам ги н а туш ун ди .
- Қ ори д о м л а т у р б атн и т а р к эти б ди лар, -д е д и у. -П л о х и м
о х и р атд а ю з к ў р и ш и ш л и к н аси б қилсин! - о с м о н га ти к и л ган ч а 
қ ў ш и м ч а ки лди оли м . В у ж у д и д а аллаб и р хаяж о н ту й д и . Б и р кун 
келиб у л ар х ам кетади лар-д а!
Л атиф т ан а орадан икки-уч кун ўтиб, хиралан д и ва йўк бўлиб 
кетд и. Э нди у Е рн и б у ту н лай тарк этган д и . Е рд а к о р и д о м л ан и
эсл атгу вч и д ў м п ай ган каб р к олд и , х о л о с. Й ў қ, у о д ам л ар х о т и ­
раси д а, ш о ги р д и н и н г қ ал б и д а колди...
АРМОНЛИ ДУНЁ