T. J. B. A. K. T yo’nalishi 70-20 guruh talabasi Raximov Asilbekning "sohaning texnologik o’lch ashlari va asboblari"

Xisobot mazmuni

1. Ishning nomi, tartib soni va ishni bajarishdan maqsad.

2. Qisqacha nazariy ma’lumot.
3. Xulosa


Nazorat savollari:

1. Gidrostatik sath o‘lchagichlar ishlash prinsipi nimaga asoslangan?

2. Bosim ostida (berk rezervuarda) suyuqlik sathini difmonometr bilan o‘lchash sxemasini tushuntirib bering?
3. Pezometrik sath o‘lchagich kanday bosimlarni o‘lchashga asoslangan?
14-LABORATORIYA ISHI.
Mavzu: Suyuqlik sathini mikroprotsessorli vositalar yordamida nazorat qilish
Ishdan maqsad: Satx o‘ldchashda mikrokontrollerlarni qo‘llanilishini o‘rganish.
Nazariy qism
Kontroller – plata ko‘rinishida tayyorlangan elektron qurilma bo‘lib, datchikdan kelgan signallarni qayta ishlab boshqarish signallarini chiqaruvchi qurilmadir.
Mikrokontroller – bu dastur yordamida boshqariluvchi mikrosxema bo‘lib, turli kontrollerlarni yasash uchun ishlatiladi. Odatda kontroller platasi markazida mikrokontrollerlar joylashadi. Uning atrofida esa elektronika elementlari joylashadi. Elektronika elementlarining vazifasi datchiklardan kelayotgan signallar qiymatini mikrokontrollerga moslash hamda mikrokontrollerdan chiqayotgan signallar qiymatini moslashdan iborat. Mikrokontroller kontaktlari yordamida boshqariladi. Mutaxasislar tilida bu – oyoqchalar deb ataladi, demak mikrokontroller oyoqchalari yordamida boshqariladi.
Mikrokontroller asosan uch xil korpusda tayyorlanadi:
a) DIP (DUAL In-line Packaje) – oyoqlari ikki tomonga terilgan korpus.
b) QFP (Quad Flat Packaje) – oyoqchalar to‘rt tomonga terilgan korpus.
s) SOIC (Small – Outline Integrated Circuit) – kichik gabaritli integral sxemalar.
Mikrokontrollerning asosiy hususiyati shundaki, uning yordamida turli elektron sxemalarni tayorlash oson. Quyidagi rasmda (6.1-rasm) zamonaviy mikrokontrollerning strukturasi ko‘rsatilgan. Rasmdan ko‘rinib turibdiki mikrokontroller datchiklardan olingan ma’lumotlarga ko‘ra turli qurilmalarni boshqara oladi.

6.1-rasm. Mikrokontrollerning strukturaviy sxemasi.

YUqoridagi rasmni tahlil etaylik.

1. 
   CPU – markaziy protsessor qurilmasi. Mikrokontrollerning “YUragi”. U dasturlar hotirasidan buyruqlar kodini oladi, kodni ochadi va uni bajaradi. CPU dasturlardan, arifmetik – mantiqiy qurilmadan va boshqarish zanjiridan tashkil topgan.
   
2. 
   Dasturlar hotirasi. Bu erda buyruqlar kodlari saqlanadi. Ma’lum tartibdagi kodlar ketma – ketligi yordamida mikrokontroller uchun dastur shakllantiriladi.
   
3. 
   Operativ hotira. Bu erda dastur uchun o‘zgaruvchilar va qiymatlari saqlanadi.
   
4. 
   Takt generatori. U mikrikontrollerning “Motori”. Mikrokontrollerga qo‘shimcha tezlik berish uchun.
   
5. 
   RESET – bu qayta yuklash zanjiri. Mikrokontrollerni to‘g‘ri ishlashini ta’minlash uchun zarur.
   
6. 
   Qo‘riqchi taymer. Bu dasturni noto‘g‘ri ishlashiga qarshi ishlab chiqilgan mahsus taymer. U quyidagicha ishlaydi: mikrokontroller ishga tushgandan keyin u vaqt intervalini hisoblashni boshlaydi. Vaqt intervali 0 – 255 gacha qilib olingan. SHu vaqt oralig‘da dastur qo‘riqchi taymerni qayta ishga tushirmasa, u interval ohirida mikrokontrollerni bir o‘chirib – yoqadi va vaqt itervalini hisoblashni qaytadan boshlaydi. SHunday qilib dastur normada ishlayotgan bo‘lsa, u qo‘riqchi taymerga “Hammasi joyida” deb signal berish xisoblanadi.
   

Xozirga paytda zamonaviy mikrokontrollerlardan foydalanib texnologik jarayonlarda suyuqliklar sathini rostlashning ko‘plab turlari mavjud. Ular ishlash prinsipi va tuzilishi bilan farq qiladi. SHulardan ayrimlarini ko‘rib chiqamiz:

• 
  ulardan birinchisi elektrodli sath rostlagich;
  
• 
  ikkinchisi ultratovush yordamida sathni nazorat qiladi.
  

Ush bu rostlash tizimlari chizmalari keltirilgan (6.1-rasm) va ular ishlash prinsipi, tuzilishi jixatidan bar biridan farq qiladi.
Umuman olganda zamonaviy mikrokontrollerlar rostlash tizimlari bir – biridan tubdan farq qiladi bunda asosiy sabablar quyidagilar bo‘lishi mumkin:

• 
  birinchidan qanday moddaning sathini rostlashga qarab, masalan suyuqlik yoki sochiluvchan moddalar sathini rostlashda farq borligi;
  
• 
  ikkinchidan qanday muxitda ishlatilishiga qarab, masalan ochiq atmosfera ostida ishlovchi tizimlar yuqori bosimda ishlay olmasligi;
  
• 
  uchunchidan xar bir moddaning kimyoviy tahlili yoki tarkibi turlicha bo‘lganligi uchun masalan, kislotalar, tuzlar, qattiq kristallar va suyuqliklar sathini rostlash uchun turlicha bo‘lgan mikrokontrollerlar qo‘laniladi.
  

YUqoridagi ikkita rostlash tizimidan elektrodlisini faqat suyuqliklar sathini nazorat qilish uchun ishlatiladi, ultratovushli esa sochiluvchan suyuqliklar sathini nazorat qiladi.