|
52
3. BÖLÜM
2000-2010 ARASI KÜÇÜREK ÖYKÜDE POSTMODERN İZLER
3.1. Olay Örgüsü
Postmodern anlatıların olay örgüsüne geçmeden, postmodernizmden önce
varlığını sürdüren modern metinlerin olay örgüsüne değinmek konunun anlaşılmasında
faydalı olacaktır. Modern metinler, içinde var oldukları modern zihniyete göre çizilmiş
bir izleği takip ederler. Buna göre bu zihniyetin insanlardan beklediği; belirlenen
kurallara uymak, pozitivist düşünüş ve disiplindir. Yani modernist zihniyet, dünyadaki
her şeyi sınırlar ve insanlardan bu sınırları aşmamalarını ister. Buradaki amaç her şeyi
aynileştirmektir. Modernist düşüncede
“Sanatçı, ancak akıl ve bilimle kavranabilecek
gerçekliği başarı ile yansıttığı ölçüde estetik gereğini yerine getirmiş olacaktır”
(Şaylan, 2006, 64)
.
İşte edebi metinlerin oluşumunda olmazsa olmazlardan olan olay
örgüsü, modern dönemde, ifade edilen bu modern zihniyete uyacak şekilde
düzenlenmiştir. Buna göre, metinde anlatılanlar mantıklı olmalı, dönemin
gerçekliğinden şaşmamalıdır (Topsakal, 2011, 27).
Postmodern anlayışla kaleme alınan anlatılarda, modern metinler için önemsiz
gibi görünen sıradan olaylar, çok önemliymiş gibi dikkate alınarak yazılır. Bu
anlatılardan sonra akla, elde mevcut bu metnin modern mi, postmodern metin mi olduğu
sorusu gelebilir. Bu sorunun cevabı oldukça basittir: Eğer okunan metin, akılda
kalmışsa, bu, söz konusu metnin modern metin olduğunu gösterir. Zira modern
metinlerde, insanların alışmak zorunda olduğu, önceden hazırlanmış kurallar silsilesi
aynen ortaya konmuş; bu duruma alışık olan okur da ister istemez metindeki olay
örgüsünü aklında tutmuştur. Yani modern metinlerde olay örgüsü, modernin
gerektirdiği gerçekliğe ne kadar uygun biçimde ve belli kurallara göre şekilleniyorsa,
postmodern anlatılarda da tam tersine irrasyonel, birbirinden kopuk, karmaşık ve
neredeyse yokmuşçasına bir olay örgüsü ile karşılaşılır (Emre, 2006, 167). Çünkü
postmodern zihniyete göre her şartta uygulanabilecek ya da müracaat edilebilecek belli
bir kural mevcut değildir. Dolayısıyla, böyle bir zihniyete mensup olan postmodern
yazar da anlatısını teşekkül ettirirken kendine kuralsızlığı kural edinir. Postmodern
anlatılarda, modern metinlerdeki gibi olayın bir başlangıcı, gelişmesi ve sonucu
bulunmaz. Dolayısıyla postmodern metinlerde olay örgüsü parça parça ve birbirinden
kopuk vaziyettedir. Çünkü postmodern metin parçalıdır, düzen karşıtıdır, kaotiktir.
53
“Bir de, postmodern yazarlar metinlerini bilincin normal akışına tabi olarak
değil de iç patlamaya göre oluşturdukları için, olay örgüsünde ister istemez normal
bilincin her okumada farklı algılayabileceği daha karmaşık bir düzen meydana
gelmektedir”
(Emre, 2006, 167). Böylece metnin kurgusu rasyonel değil, çağrışıma
dayalı hale gelmektedir. Bunun içindir ki postmodern anlatılarda mevcut bulunan olay
örgüsüne mantık çerçevesinde bakıldığında neyin nerede, ne zaman, nasıl başladığı
hakkında bir muammayla karşılaşılır. Olay örgüsü haddizatında modern metinlere özgü
bir ifade olduğu için postmodern süreçte romanı oluşturan öteki öğelerde olduğu gibi
öykülerde de olay örgüsü ya hiç yoktur ya da eklektiktir. Yani bir olayla öteki olay
arasındaki bağıntılar kesintilidir. Küçürek öykü de postmodern ifade biçiminin ürettiği
bir tür olduğu için bu türden de doğası gereği olay örgüsü taşıması beklenemez.
Bu bağlamda
Hikâyât, Saat Kulesi, Umursamaz Uykucu, Yakamoz, Avına
Çıkmak, Nijinski Öyküleri, Do Sesi ve Muhtemel Menkıbeler
adlı eserlerdeki küçürek
öykülerde, olay örgüsü
yoktur. Çünkü bu öyküler, doğrudan doğruya bilinçaltı
taşmaları, imgelerin dışa vurumu ya da serbest çağrışımla elde edilmiştir.
Postmodern anlatılarda yukarıda ifade edildiği gibi, birden fazla olay örgüsünün
olması, anlatının çok anlamlı olmasına, yani anlatıları okuyan herkesin farklı
algılamasına vesile olur. Vesile olur, çünkü nasıl ki modern dönem metinlerinde,
dönemin zihniyeti gereği belli kurallar var ise postmodern dönem anlatılarında da
dönemin zihniyeti gereği düzensizlik, karmaşıklık, parçalanmışlık vs. vardır. Aslında
burada gaye, anlatı yazarının kimlik arayışıdır. Bir anlamda yazar bu tavrı ile
ben’
inin
sürekliliğini sağlamaya çalışır.
Postmodern anlatılarda olay örgüsünün birden fazla ve parça parça olması, ilk
defa J. Kristeva’nın ortaya koyduğu metinlerarasılık kavramıyla açıklanmaktadır.
Metinlerarasılık, adından da çıkarım yapılabileceği üzere, elde mevcut anlatıya,
kendinden önce her hangi bir alanda kaleme alınmış ürünlerin de dâhil edilmesi esasına
dayanır. Anlatıda metinlerarasılığın kullanılması, olay örgülerinin birbiriyle birleşme
noktalarının yok olmasına neden olur ki, bu da anlatının modern metinlerde olduğu gibi
çizgiselliğini ortadan kaldırarak dairesel bir düzleme doğru yönelmesine vesile olur.
Postmodern anlatıların vazgeçilmezi olan metinlerarasılık, kendi bünyesinde
kolaj, montaj, parodi, pastiş ve ironi gibi bazı alt teknik özellikler de barındırır. Yazar
anlatısında bu teknik özellikleri kullanarak aslında anlatıya az da olsa bir gerçeklik
katmak ister. Ancak bu teknik özellikler, anlatıdaki olaylar arasındaki kopukluğun
müsebbibidirler.
54
Dolayısıyla, modern metinlerdeki olay örgüsü, postmodern dönem anlatılarında
olay örgüleri şeklinde yer alırken bir başka teknik özellikten de faydalanır. O da
üstkurmaca
dır. Üstkurmaca ile yazar, kaleme aldığı anlatısının içinde başka anlatılara
da yer verir ki bu yolla, anlatının içinde başka bir anlatı ya da olayın içinde olay ortaya
çıkar. Diğer bir ifadeyle olay örgüsü, olay örgüleri haline gelir.
Son olarak, postmodern anlatılardaki olayların/ olay örgülerinin iç içe
geçmişliğine, dağınıklığına ve parçalanmışlığına bir başka neden de anlatıda kendine
yer bulan, konuşan, dinleyen kişinin tam olarak kim olduğunun belli olmamasıdır.
Bunun da tek sebebi, modern dönemde, önceden hazırlanmış kurallara göre hareket
etmek zorunda olan ve kendine verilen büyük vaatlerin gerçekleşmediğini görüp
algılayan insanın hayal kırıklığıdır. Postmodern yazar, hayal kırıklığı yaşayan
anlatıdaki öznesinin, modern metinlerdeki gibi bilinçli hareket etmesine izin vermez. Bu
durumdaki postmodern özne, artık bilinçaltına göre hareket eder hale gelir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
