T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Odam tanasining bo’yi va og’irligi. Odamning bo’y uzunligi muxim morfologik belgi xisoblanadi. Bo’yning uzunligi yoshga, jinsga va xududga qarab o’zgarnvchan bo’ladi. Yevropaliklarda bo’yning o’rtacha uzunligi erkaklarda 165, ayollarda 154 sm ga teng.

Bo’y uzunligiga qarab Martin barcha odamlarni uch guruhga ajratadi. Bular: past bo’ylilar, o’rta bo’ylilar va baland bo’ylilar. Past bo’yli odamlarni o’zlari ham uch guruxga ajraladi: pak pakanalar, pakanalar, nisbatan pakanalar. Pak pakana odamlarning erkaklarida bo’y uzunligi 129 sm ayollariniki 120sm gacha. Pakana odamlarning erkaklari bo’yi uzunligi 130-140, ayollariniki 121-139 sm. Nisbatan pakana odamlarning erkaklarini bo’yi uzunligi 150-159sm, ayollariniki 140-148 sm atrofida bo’ladi. O’rta bo’yli odamlar ham bo’y uzunligiga qarab uch guruxga ajraladi 1) erkaklarda bo’y uzunligi 160-163, ayollarda 149-152sm 2) erkaklarda 164-166.9 3) 167-169.9 ayollarda 156-159.9. Baland bo’yli odamlarning erkaklarini bo’y uzunligi 170-179.9 ayollarniki 159- 167.9, juda baland bo’yli odamlarning erkaklarini bo’y uzunligi 180-189.9sm ayollarniki 168-186-9. Nihoyatda baland erkaklarning bo’yi 2 metrdan ayollarniki esa 187sm dan yuqori bo’ladi.

Dunyo bo’yicha eng pakana odamlar Markaziy Afrika, Janubiy-Sharqiy Osiyo, Janubiy Afrikaning bushmenlari sanaladi. Baland bo’ylilar Afrikaning tropik o’rmonlarini shimolida yashovchi negrlar, Shotlandiyaliklar, Markiz oralidagi polineziylar xisoblanadi. Bo’y uzunligi 160smdan past bo’lganlar Yevropaning shimolida, Osiyo, Amerikaning shimolida yashovchi xalqlardir. Past bo’ylilarga Sharqiy va Janubiy Osiyoda yashovchi yaponlar, Xindiston, Janubiy Xitoy, Indoneziya, Markaziy va Janubiy Amerika axolisi kiradi. Bo’yi 170 sm dan baland bo’lganlarga Norvegiyaliklar, shvedlar, kavkazlar, Shimoliy - G’arbiy Xindiston, Shimoliy Amerikada yashovchi xalqlar vakil xisoblanadi.