|
Fikrlar hujumi
Bevosita jam oa bo‘lib “Fikrlar hujumi” (“Mozgovaya ataka”)
olib borish. Bu uslubdan maqsad mumkin qadar katta miqdordagi
g'oyalarni yig‘ish, talabalarni ayni bir xil fikrlash inertsiyasidan holi
qilish, ijodiy vazifalarni yechish jarayonida dastlab paydo bo‘lgan
fikr I ami yengishdlr. Bu uslub A.F.Osbori tomonidan tavsiya etilgan.
Ba uslubning asosiy tamoyili va qoidasi bahs ishtirokchilari ishlab
cfiiqqan g ‘oyalar tanqidini mutlaq taqiqlash, har qanday lug‘ka va
hazil-mutoibani rag‘batlantirishdlr. Bu uslubdan foydalanishning
trtQVaffaqiyati ko‘p jihatdan o ‘qituvchi-mashg‘ulot rahbariga bog‘liq.
"Fikrlar hujumi” fehtirokchilari mlqdori 15 kishidan oshmasligi kerak.
r3ashg‘ulotning davomiyligi bir soatgacha.
Yalpi “Fikrlar hujumi”. Bu uslub J.Donald Filips tomonidan
isWab chiqilgan. U katta guruhlarda (20 dan 20 tagacha bo‘lgan) yangi
g‘oyalar ishlab chiqish samaradorligini sezilarli darajada oshirishni
ta ’minlaydi. Barcha ishtirokchilar kichik-kichik 5-6 kishidan iborat
guruhlarga boMinadi va har bir kichik guruh hal qilinadigan ijodiy
vazifa va muammo bo‘yicha 15 daqiqa davomida mustaqil ravishda
o ‘zaro “Fikrlar hujumi” o ‘tkazadi. Shundan so‘ng har bir kichik guruh
vakili o ‘z guruhlarida ishlab chiqilgan g ‘oya haqida axborot hamda
o ‘qituvchi rahbarligida jam oa bo‘lib unga baho beradilar va ulardan
eng yaxshilari, betakrorlari tanlab olinadi.
67
“Fikrlarning shiddatli hujumi” - destruktiv berilgan baho bilan
dialog: Bu uslub E.A.Aleksandrov tomonidan taklif qilingan. G.Ya.Bush
tomonidan o‘zgartirilib yoMga qo‘yilgan Dialogning mohiyati shundaki,
jamoa boMib g‘oyalar ishlab chiqishda ishtirokchilarning ijodiy
I
imkoniyatlari faollashtiriladi va unga zid g‘oyalar qo‘yiladi:
■
Mashg‘ulot bosqichma-bosqich quyidagi tarzda o‘tkaziladi:
1-bosqich. Miqdor va psixologik muloqoti jihatidan maqbul
kichik guruhlarni shakllantirish;
2-bosqich. Vazifa, muammodan kelib chiqadigan maqsadlarni
ifodalash;
3-bosqich. To‘g ‘ridan-to‘g ‘ri “fikrlar hujumi” qoidasiga asosan
har bir guruhda g ‘oyalar ishlab chiqish;
4-bosqich. G ’oyalarni tartibga solish va tasniflash;
5-bosqich. G ’oyalarni destruktivlash, ya’ni amalga oshishi
imkoniyatiga qarab baholash;
6-bosqich.
Avvalgi
bosqichlarda
bildirilgan
tanqidiy
mulohazalarga baho berish;
Yuqoridagi pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda dars
jarayonida (fanga asosan) turli muammolarni hal etishga, ularning
kelib chiqish sabablari, tuzatish yoMlarini topishga, talabalarni esa
mustaqil izlanishga, fikrlashga, o ‘z fikrlarini isbotlash va turli
vaziyatlardan chiqishga o ‘rgatishda amaliyotda “Muammoli vaziyat”
shaklini qoMlash mumkin.
1.
Muammoli vaziyatlarni shakllantirishdagi pedagogik usullar:
0 ‘qituvchi tomonidan muammoli vaziyatlarni hosil qilish usullari
Talabalarni so‘z qarama-qarshiligiga olib keladi va o‘zlariga uni
yechimini topish usulini topishga chorlaydi______________________
Amaliy faoliyatda uchraydigan qarama-qarshiliklarni aytib beradi;
_______ Bir savolni har xil nuqtai nazardan bayon qilinadi;_______
Ko‘rinishni har xil pozitsiyadan qarashni taklif qiladi;
______ (masalan: yurist, moliya ishchisi, pedagogni qarashi)______
Aniq savol qo‘yadi (umumlashtirish, isbotlash, aniqlash, qarama-
_______________qarshilik va to‘g‘ri kelmaslikni);_______________
6 8
Taklif qilingan vaziyatni qiyoslash, umumlashtirish, m a’lumotlar
________bilan solishtirish, xulosa chiqarishga chorlaydi;________
Nazorat va amaliy muammoli vazifalarni ajratadi (masalan,
__________tadqiqot, amaliy yechish usullarini izlash);__________
Muammoli vazifklarni (masalan, dastlabki ma’lumotlarni
yetishmasligi yoki ko‘pligi, qo‘yilgan savolni aniq emasligi,
m a’lumotlarni qarama-qarshiligi, cheklangan vaqt ichida ruxsat
beriladigan xato bilan bajarish, psixologik inersiya va
boshqalarni yengish) qo‘yish;
Hayotiy tashkil qilingan aniq vaziyatni yoki su”iy ravishda hosil
qilingan vaziyat, tipik muammoni tashkil qiluvchi. Tashkil
qilingan hayotda yoki talabalarga maqsadga muvofiq yechimni
topishga chorlanadi.______________________________________
Muammoli vaziyatni yechishda o ‘qituvchi va talabani o ‘zaro
birga harakati.___________________________________________
Bosqich
0 ‘qituvchining harakati
Talabalarning harakati
1
Talabalarga
muammoni
ahamiyatini anglab olish
uchun yordamchi yo‘nal-
tiruvchi savol qo‘yadi;
Muammoli
vaziyatni
anglab yetiladi, o ‘zlash-
tirgan bilimini faollash-
tiradi;
2
Yo‘naltirilgan ko ‘rsatma
beradi
Dastlabki
m a’lumotlarni
tahlil qiladi, muammoni
tashkil toptiradi
3
Kerakli axborotni e ’lon
qilish uchun yaqinlash-
tiruvchi savol qo‘yadi
Ishchi farazini olg‘a sura-
di, ulami yangilaydi
4
Yo‘naltirilgan ko‘rsatma
beradi
Ishchi farazni tekshiradi
muammoni yechadi
5
Nazorat savollarini qo‘-
yadi, bajarilishini aniq-
laydi
yechimini tekshiradi, dast
labki m a’lumotlar bilan
qiyoslanadi
6
Talabalarni
harakat
faoliyatini tahlil qilinadi
Ishni borishidagi xatolar
tahlil qilinadi
69
7
Olingan natijalarni o ‘quv
Umumlashtiriladi va yangi
faoliyatidan
tekshirish-
o ‘quv materialiga o‘tish
larga kiritish
Amaliy vaziyatni tahlilini taxminiy sxemasi:
Bosqich
lari
Faoliyatning mazmuni
Baholash
oMchamlari
1. Tahlil
Berilgan aniq vaziyatni va
axborot vazifalarini yechish
uchun tajriba m a’lumotlarini
yig‘ish. Vaziyatda nima qan
day joy olganligini: nima bo‘-
layapti? Kimning qatnashishi
bilan va nimaga? Holatni
rivojlanish natijasi qanday?
Qisqacha
11.
Muammo
Muammoni negizini yorituv-
chi takliflar
Maksimal darajada
qisqa 9-10 so‘zdan
ni qo‘yish
ko‘p emas.
III.
Qatna-
shuv-
chilarni
A. Qatnashuvchilarning roli
va statusi, ularga tavsif;
B. 0 ‘tkazilayotgan tashkilot-
ga tavsiya: uni tabiati, xarak-
Maksimal darajada
qisqa
aniqlash
teri, tashqi muhit va maxsus
xususiyati
IV.
Xrono-
logik
Ko‘rsatilgan ma’lumotlar va
voqealarni baholamasdan va
teskari xronologik tartibda
Ochiq va aniq
voqeani
aniqlash
V.
Konsep
tual
sohalarni
Vaziyatni konseptual savollar
bilan bayon qilish (motiv,
rejalashtirish,
mehnatni
baholash va b.q.)
MaMumotlar
bilan
mustahkamlash
(matndagi
eng
yaxshi so‘zlar bilan)
aniqlash
70
Do'stlaringiz bilan baham: |
