Сузиш спорти турларига умумии характеристика

 

GIRDOB QARSHILIGI 

Suvning  «chegara»  qatlami  va  uzoqroqdagi  qatlamlar  tezligidagi  farq  gavdaning  oqish 

xarakterini  o'zgartirishi  bilan  birga  suv  sathini  ham  o'zgartiradi.  Gavda  ortida  suvning  uyurmasimon 

harakati  vujudga  keladi,  bu  harakat  oqishga  qulay  «sigara»  formasidagi  gavdalarga  ham  ta'sir  etadi. 

Bosim qarshiligi va ishqalanish qarshiligi gavda-qomat tuzilishi xarakteriga ham bog'liq. Gavda shakli 

uyurma  qarshiligining  kelib  chiqishiga  ta'sir  qiladi.  Shuning  uchun  ba'zida  uni  qomat  qarshiligi,  deb 

ham atashadi.  

Harakatlanayotgan  gavda  oldida  katta  bosim  hosil  bo'ladi.  Suv  oqimi  gavda  yuzasidan  yuqori 

tezlikda  uzoqlashgani  uchun  orqadagi  bosim  pasayadi.  Shunday  qilib  bosimlar  o'rtasida  farq  hosil 

bo'ladi.  Past  bosimli  bo'shliqning  to'ldirilishi  uyurmasimon  harakatni  vujudga  keltiradi.  Gavda  ortida 

hosil bo'lgan past bosimdagi bo'shliq tortish qobiliyatiga ega bo'lib, u qarshilikni kuchaytiradi.  

Gavdaga qulay oquvchanlik formasini berib, orqadagi va oldindagi bosim farqini kamaytirish va 

shu  bilan  birga  uyurmasimon  harakatni,  qarshilik  kuchini  kamaytirish  mumkin.  Misol  uchun,  turli 

formadagi  gavdaga  ta'sir  ko'rsatuvchi,  lekin  ko'ndalang  kesimi  bir  xil  bo'lgan  jismlarga  bir  xil  tezlik 

bilan  ta'sir  etuvchi  suv  qarshiligini  olib  ko'raylik.  «Sigara»  simon  gavdaga  suv  qarshiligining  ta'siri 

dumaloq plastiikaga 30 marta va shu kesimdagi sharga 5 marta kam ta'sir qiladi.  

---

 

19 

Tajribada  yo'g'on  qavariq  qismi  bilan  harakatlanayotgan  qulay  oquvchi  narsaga  qarshilik  kam 

ta'sir qilishi aniqlangan.  

Eng  qulay  holat  uzunasiga  cho'zilgan  gavda  hisoblanadi.  Qalinligining  uzunligiga  nisbati  1:  3 

dan 1:  6gacha o'zgarib turishi mumkin.  Ko'pgina suzuvchi  mavjudotlarning formasi,  jumladan akula, 

baliq  va  boshqalar  shunday.  Lekin  odam  gavdasining  formasi  bu  talabga  unchalik  javob  bermaydi. 

Biroq qo'l holatini o'zgartirib gavdaga ko'p yoki kam oquvchanlik formasini berish mumkin. Masalan, 

qaytish  devoridan  depsinib  suvda  siljishni  davom  ettirayotgan  suzuvchilarni  kuzatish  natijasida  bu 

holat qanday ro'y berishini aniqlash mumkin.  

I va II razryadli suzuvchilarni kuzatish natijasida olingan o'rtacha ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, 

sirg'anish  uzunligi  quyidagi  hollarda:  qo'l  gavda  bo'ylab  uzunasiga  joylashganda-7,0  metr;  bir  qo'l 

tepaga  ko'tarilganda,  boshqasi  uzunasiga  uzatilganda-8,  3  metr;  ikkala  qo'l  ham  yelka  kengligida 

oldinga  uza-tilganda-9,  8  metr;  qo'llar  bosh  ustida  birlashganda-10,  4  metr  bo'ladi.  Depsinishdan 

olingan  sirg'anish  uzunligini  ko'rsatuvchi  bu  raqamlar,  start  olish  va  gavdaga  to'g'ri  oquvchanlik 

formasini berish juda katta ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.  

Gavda ayrim bo'laklarining tez harakatga kelishy ham girdob hosil bo'lishiga olib keladi. Kuchli 

girdob asosan brass va chalqancha suzish usullarida hamda krol usulida suzganda qo'l va oyoqlarning 

suv  betidagi  harakatidan  vujudga  keladi.  Hozirgi  zamon  suzish  texnikasi  bu  usullarda  chuqurroq 

harakatlar qilishga  asoslangan. Oyoq harakatidan hosil  bo'lgan  girdob oldinga siljishga unchalik ko'p 

ta'sir  qilmaydi,  chunki  oyoq  oxirgi  zveno  hioblanadi  va  gavda  girdob  hosil  bo'lgan  joydan  chiqib 

ketgan  bo'ladi.  Girdob  qarshiligi-suzish  tezligipi  kamaytiruvchi  asosiy  sabablardan  biridir.  Shu 

munosabat  bilan  suzishga  o'rganishni  boshlashda  va  keyin  texnikani  takomillashtirayotganda 

suzuvchining suvda qulay va to'g'ri holat tutishiga ahamiyat berish zarur