|
TO’LQIN QARSHILIGI
Odam suvda harakatlanar ekan to'lqin qarshiligi vujudga keladi. harakatlanayotgan gavda
suyuqlikda yuqori bosim hosil qiladi, buning ta'siri ostida suzuvchi atrofini o'rab turgan suvning bir
qismi qisiladi va umumiy suv sathi yuqori ko'tariladi. Natijada ko'ndalang va uzunasiga ketgan to'lqin
hosil bo'ladi, ular gavdadan ikki tarafga ma'lum burchak ostida, oldinga siljish tezligiga bog'liq holda
tarqalib ketadi. Gavda siqib chiqargan suv inersiya qarshiligini paydo qiladi. Suzuvchi bu qarshilikni
yengish uchun o'z-ensrgiyasining talay qismini sarf qiladi. Qo'l vo oyoqlarning suv betiga tegishidan
hosil bo'ladigan dumaloq to'lqinlarni yengishga qo'shimcha kuch sarflanadi. Suv betidagi harakatlar
ham to'lqin qarshiligini kuchaytiradi. Suzuvchining tejamsiz harakati ko'p to'lqin hosil bo'lishiga sabab
bo'ladi. Buni bir vaqtda ikkita suzuvchi tomonidan masofani krol usulida suzib o'tpshda kuzatish
mumkin. Ulardan biri suzishga endi o'rganayotgan va ikkinchisi suzish texnikasini yaxshi egallagan
deylik. Bir xil tezlikda oldinga siljishda yangi suzuvchi ko'p intensiv harakatlar qiladi, suvni
to'lqiylantirib, sachratib yuboradi. Ikkinchi suzuvchi esa harakatni ancha past sur'atda boshlaydi,
hovuzning silliq sathini buzmasdan (hovuzdagi suvni to'lqinlantirmasdan) suvni yorib ketganday
suzadi. Ayni paytda yuqori malakali suzuvchi ancha kam kuch sarflaydi. Suv tagida suzishda to'lqin
qarshiligi yo'q bo'ladi va umumiy qarshilik kamayadi, binobarin oldinga siljish tezlngi oshadi. Brass
usulida suzuvchilarni kuzatish shuni ko'rsatadiki, agar ular start olishdan boshlab va burilish
devoridan, shuningdek masofani bosib o'tish jarayonida sho'ng'isalar, sport natijalarini yaxshilashlari
mumkin.
Hovuzda bir paytning o'zida bir necha kishi suzsa, to'qnash to'lqinlar sistemasi hosil bo'ladi. Bu
harakatlarni suv betida ajratish qiyin, chunki to'lqin hovuz devoriga urilib, bir burchak ostida aks etadi,
bir-biriga duch kelib, bir-birini qoplab (ko'mib) ketadi. Hovuzdagi tarang tortilgan po'kak yo'laklari bir
suzuvchi to'lqinining ikkinchisiga ta'sirini kamaytiradi, lekin undan qutulishning iloji yo'q. Ayniqsa,
to'lqin ta'siri chekka yo'laklarda va burilishlarda, asosan delfin va brass usulida suzganda katta bo'ladi.
Agar suzuvchi masofani bosib o'tishda o'zi hosil qilgan to'lqindan qutulib ketsa begona to'lqin uning
oldinga siljish tezligini pasaytiradi va nafas olishini qiyinlashtiradi. Ayniqsa suzuvchi oldinda
ketayotgan suzuvchining to'lqini qirrasiga tushib qolganda begona to'lqin ta'siri kuchliroq bo'ladi. Agar
suzuvchiga uzoq vast davomida oldinga chiqib olishning iloji bo'lmasa, u oldinda ketayotgan
suzuvchining chanoq suyagini, to'lqin tarqalayotgan chuqurlikni mo'ljallab suzishi va kerak vaqtda
oldinga chiqib olish uchun harakatni tezlashtirishi kerak.
20
To'lqinning uzunligi uni qirralari orasidagi yoki tubidagi masofa, harakat tezligi va suvning
chuqurligiga bog'liq. Hovuzning sayoz joylarida (asosan maydoni uncha katta bo'lmagan va kamsuvli
hovuzlarda) to'lqin va uyurma ancha kuchliroq hosil bo'ladi. Sayoz hovuzlarda sport natijalarining past
bo'lishi asosan shundan. Ko'pgina yuqori sport natijalari chukur suvlarda o'rnatilgan.
Shunday qilib, odamning Har qanday jismoniy faoliyati kabi suzishda ham qarshilik kuchining
ta'siri suzuvchi organizmining charchashiga va shu bilan birga sport natijalarining pasayishiga olib
keladi. Odam gavdasi bunday kuch ta'siridan qutulishi mumkin emas. Biroq, suzuvchi harakat
tezligining oshishiga to'sqinlik qiladigan suv qarshiligini aktiv bartaraf qilishi va ta'sirini kamaytirishi
mumkin. Buning uchun u qarshilik kuchining paydo bo'lish sababi va namoyon bo'lishidan xabardor
bo'lishi, gavdani keraksiz tebranishlardan saqlashi, boshni noo'rin ko'tarish va oyoqni tushirish, keskin
harakat, tayyorgarlik harakatlari vaqtida qo'l va oyoqlarning ushlanib qolishidan qutulishi, harakat sikli
ichida va masofalarda tezlikning o'zgarishini bilib turishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
