«suyuqlik va gaz mexanikasi»

Sharchaga ta’sir qilayitgan kuchlar:
17
1.2.2. Qovushoqlik, oquvchanlik va siqiluvchanlik
18
1.2.2. Qovushoqlik, oquvchanlik va siqiluvchanlik
19
Oquvchanlik - bu suyuqlikning bosim ta’sirida o‘z hajmini va harakatini o‘zgartirish xossasi.
Gazlar ham suyuqliklar ham oquvchanlik xususiyatiga ega.
Molekulalari ko’p suyuqlikning oquvhanligi molekulalari kam suyuqlikka nisbatan past.
Oquvchanlik va qovushoqlikka ta’sir etuvchi omillar bir qator, masalan, suyuqlik molekulalarining o’zaro tortishuvi, shali, tuzilishi, ushbu molekulalarning nisbiy molekulyar massasi va hokazo.
Tibbiy Gess viskozimetri: Rotatsion viskozimetr:
1.2.2. Qovushoqlik, oquvchanlik va siqiluvchanlik
20
Siqiluvchanlik - bu suyuqlikning bosim ta’sirida o‘z hajmini o‘zgartirish xossasi. Bu xossaning miqdo-riy xarakteristikasi hajmiy siqilish koeffisientidir. Hajmiy siqilish koeffisienti deb suyuqlik bosimining bir birlikka o‘zgarishidagi nisbiy hajm o‘zgarishiga aytiladi va βV kabi belgilanadi:
bunda ∆V va ∆ – bosimning ∆p miqdorga o‘zgarishiga mos keluvchi mos ravishda V hajmning va  zichligining o‘zgarishlari (bu yerda ushbu ∆V = V∆ massa o‘zgarmaslik sharti e’tiborga olingan). Keltirilgan ta’rifdan ko‘rinadiki, hajmiy siqilish koeffisiyentining o‘lchov birligi Pa–1, ya’ni [V] = Pa–1.
Hajmiy siqilish koeffisientiga teskari miqdor suyuqlikning elastiklik moduli Es (Pa) deb ataladi:
yoki
Bu yerdan ∆/ = ∆p/ Es . Bu munosabat suyuqliklar uchun har taraflama siqilish sharoitida Guk qonunini ifodalaydi.
Suyuqliklarning elastiklik moduli Es ning qiymati bosim va temperaturadan bog‘liq, shuning uchun suyuqliklar Guk qonuniga «aniq bo‘ysunmaydi».
Elastiklik moduli adiabatik va izotermik turlarga bo‘linadi.
Birinchisi ikkinchisidan biroz katta va u suyuqlik siqilishining tez oqimli jarayonlarida namoyon bo‘ladi, masalan, quvurdagi gidrozarbada.
Bosim va temperaturaning kichik o‘zgarish oralig‘ida Es ning qiymatini o‘zgarmas deb hisoblash mumkin. Masalan, suv uchun Es  1000 MPa, bu miqdor po‘latnikidan qariyb 100 marta katta. Suv uchun elastiklik moduli (Es) temperaturadan bog’liq.