Суюқликларнинг қовушоқлигини ўлчаш

Золдирли вискозиметрлар
Золдирли вискозиметрлар суюқликларнинг қовушоқлигини ўлчашда кенг ишлатилади.
Қовушоқликни эркин тушувчи жисм усули билан ўлчаш Стокс конунига асосланган. Бу конунга мувофиқ эркин тушувчи жисмнинг суюқликдаги тезлиги шу суюқлик қовушоклиги билан боғланган, бу боғланиш қуйидагича ифодаланади:
_{ } (6.48)
бу ерда, _{ } ва _{ }, — эркин тушувчи жисм (золдир) материалининг ва суюқликнинг зичликлари, кг/м³; g— оғирлик кучининг тезланнши, м/с²; r — золдирнинг радиуси, м; v — золдирнинг бир меъёрда тушиш тезлиги, м/с; К—қабул қилинган ўлчовга боғлиқ бўлган сонли доимий коэффициент.
Стокс қонуни бир жинсли суюқликнинг мутлақо сферик золдирга нисбатан ламинар ҳаракатида ишлатилиши мумкин. (6.48) ифодадан маълумки, текширилаётган суюқликнинг ковушоқлигини ўлчаш суюқликдаги золдирнинг тушиш тезлигини ёки золдирнинг белгиланган масофадан ўтиш вақтини ўлчашдан иборат. Қовушоқликнинг золдир тушиш вақтига боғлиқлиги қуйидагича ифодаланади:
Μ=K∙τ (6.49)
бу ерда К — асбоб доимийси, Па; τ — золдирнинг белгиланган масофадан ўтиш вақти, с.
Қовушоқликни золдирнинг эркин тушиш вақти бўйича аниқлайдиган автомат қурилманинг принципиал схемаси 6.45- расмда кўрсатилган.

Суюқлик оқими золдир 1 ни бошланғич ҳолатга шестерняли насос 2 ёрдамида кўтаради. Бу шестерняли насос электр двигател 3 га эга. Золдирни кўтариш билан бирга насос суюқликдан намуна олиб, уни синайди. Золдир юқориги чекловчи тўрга етгач, насос тўхтайди, золдир ҳаракатсиз муҳитда эркин пастга тушади. Индукцион ғалтаклар 7 орқали золдирнинг белгиланган йўл l дан ўтиш вақти ҳисобланади. Золдирнинг индукцион ғалтаклардан ўтишида номувозанатлик сигналлари ҳосил бўлади ва бу сигнал электрон кучайтиргич 6 орқали кучайтирилади. Шестерняли насоснинг автоматик равишда уланиши ва вақтнинг ҳисобланиши реле блоки 4 ва ўлчаш асбоби 5 ёрдамида бажарилади.
Асбобнинг ўлчаш чегаралари индукцион ғалтаклар орасидаги масофа l ва золдир диаметрининг ўзгариши билан танланади. Бундай асбобларда 100 Па∙с чегарадаги суюқлик қовушоқлигини ўлчаш мумкин. Асбобларнинг ўлчаш аниқлиги ±2%.