Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

Birgalikda boshqarishga o‘tish jarayoni
Rejalashtirilayotgan o‘zgartirishlar to‘g‘risida xabardor bo‘li
-
shi ta’minlanadigan manfaatdor tomonlar:
- jamiyat nomidan suvni boshqarishda ishtirok etuvchi guruh 
(Suv iste’molchilari uyushmasi);
- davlat nomidan suvni boshqarishda ishtirok etuvchi guruh 
(Suv xo‘jaligi tashkiloti);
- davlat va jamiyat birgalikda boshqaradigan guruh (kanal 
boshqarmasi).
Zamonaviy suv xo‘jaligi tizimi havzalardan boshlab, 
magistral 
va II, III darajali kanallar, SIU sug‘orish tarmog‘i,
yoki kommunal 
va sanoat suvdan foydalanish tarmoqlari bilan birgalikda, fer
-
merlar sug‘orish dalasigacha bo‘lgan ko‘p pog‘onali 
suv berish 
va tarqatish sxemasini
o‘z ichiga oladi.
Suv munosabatlari sohasidagi muammolar yechimiga 

---

105
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
bugungi kunda suvdan foydalanish yoki suv iste’mol qilish 
jarayonlarining barcha manfaatdor ishtirokchilarini birlashtirish 
va ularning ehtiyojlarini muvofiqlashtirish va integrallashtirish 
asosida yechim topish mumkin. Buni anglashga asta-sekinlik bilan 
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshida erishildi. Natijada 
dastlabki kompleks dasturlar paydo bo‘ldi. Bunda rivojlan
-
tirish rejalari turli sohalar manfaatlarini ko‘zlab – chet elda 
«havzalarning asosiy rejalari» deb ataladigan yoki sobiq ittifoq 
amaliyotida «Suv resurslaridan kompleks foydalanish va ular
-
ni muhofaza qilish sxemalari» havza suv resurslaridan kom
-
pleks foydalanish dasturlari ko‘rinishida kompleks ravishda 
shakllangan. Bu «sxemalar»da u yoki bu havza mamlakatlar yoki 
zonalarining barcha sohalaridagi: gidroenergetika, irrigatsiya, 
suv ta’minoti va boshqa turli maqsadlardagi suvga bo‘lgan ehti
-
yojlarni berilgan havza chegaralarida joylashgan suv resurslari 
hisobiga qondirish istiqbollari ko‘rib chiqilgan. Bunday sxemalar 
agar ular respublikalararo bo‘lgan bo‘lsa barcha respublikalar 
bilan, agar ular mahalliy xarakterda bo‘lsa viloyat hokimiyatlari 
bilan muvofiqlashtirilgan. 
Shunday qilib, Markaziy Osiyo mamlakatlari hududlarni ri
-
vojlantirishni rejalashtirish uchun, shu paytgacha o‘zining ijobiy 
natijalarini ko‘rsatib kelgan “Suv resurslaridan mukammal foy
-
dalanish va ularni muhofaza qilish shakliy loyihasi (SRMFvaUMQ 
SHL)”dan foydalanishda davom etdilar. Shu bilan birga, ta’kid
-
lash lozimki, bir vaqtning o‘zida SRMFvaUMQ SHL hamda 
Havzaviy rejalardan birgalikda foydalanish to‘liq asoslangan va 
samaraliroq hisoblanadi. Chunki mazkur hujjatlarda asos si
-
fatida qo‘llaniladigan yondashuvlar va ularning mazmunida 
muayyan farqlar bilan birga o‘zaro to‘ldiruvchi muhim jihatlar 
mavjud. Quyida 3.1-jadvalda SRMFvaUMQ SHL hamda Havzaviy 
rejalarning qiyosiy tahlili keltirilgan. 

---