Suv ostida sakson ming kilometr

1 

Sekstant -

 astronomiya va geodeziyada ishlatiladigan burchak 

o'lchash asboblaridan biri.

5  -  J.Vern

129

---

Shundan  so‘ng  kapitanning  ketidan  salonga  tush- 

dim.

U yerda kapitan Nemo xronometr vositasida joy- 

ning  uzunligini  aniqladi.  0 ‘zining  boyagi  burchak 

o'lchagich bilan kuzatganidagi hisoblarini tekshirdi 

va  «Nautilus»ning  qayerda turganini kartada belgi- 

lab qoydi.

-  Janob Aronaks,  -  dedi u,  -  biz g'arbiy uzunlik­

ning 137-gradus  15-minutidamiz.

-   Qaysi  meridiandan  hisoblaganda?  -   kapitan­

ning  javobidan  uning  millati  m a’lum  bo‘lib  qolar- 

mikin degan umidda shoshilib so'radim.

-   Menda  Parij,  Grinvich  va  Vashington  vaqt- 

lariga  to ‘g‘rilab  qoyilgan  har  xil  xronometrlar 

bor,  -   deya  javob berdi u.  -   Ammo sizning sharafi- 

ngizga men bugun Parij meridianidan foydalandim.

Bu  javobdan  men  hech  narsani  aniqlab  ololma- 

dim.  Minnatdorchilik bildirib,  ta ’zim  qildim.  Kapi­

tan so'zida davom etdi:

-   Parij  meridianidan  g arb iy   uzunlikning  137- 

gradus  15-minutida  va  shimoliy  kenglikning  30- 

gradus  7-minutidamiz.  Boshqacha  qilib  aytganda, 

biz  Yaponiya  sohillaridan  taxminan  uch  yuz  mil­

ya  masofadamiz.  Shunday qilib,  bugun,  sakkizinchi 

noyabr  peshinda  biz  suvosti  ilmiy-tekshirish  eks- 

peditsiyamizni  boshlaymiz.  Endi,  janob  professor, 

men  ishingizga  xalaqit  bermayman.  Men  sharqi 

shimoliy  -   sharq  tomon  yo‘l  tutishga  va  suvostiga 

ellik m etr cho'kishga buyruq berdim.  Mana bu katta 

xaritada kunda bosib o'tilgan yo‘l belgilab boriladi. 

Salon butunlay sizning ixtiyoringizda.

Kapitan Nemo ta ’zim  qilib chiqib ketdi.  Men sa- 

londa  yolgiz  qolib,  xayolga  cho'mdim.  Ular  meni 

tinm ay «Nautilus»ning kapitani sari yetaklar edi.

Vaqti  kelib  vatanim  yo‘q  deb  faxr  bilan  ayta-

130

---

yotgan  bu  odamning  millatini  bilib  olarmikan- 

man? Kim yoki  qanday sabab uning qalbida insoni- 

yatga  nisbatan  nafrat  uyg'otdi?  «Jamoatchilik  xafa 

qilib  qo'ygan»,  tan  olinmagan  olimlardan  birimi 

yoki  Konsel  aytganday,  o‘z  Vatanidan  quvg'in  qi- 

lingan zamonasining GalileyM yoinki olim -  revolu- 

tsionermikin? Bunisini men hali bilmasdim.

Kemasiga  tasodifan  tushib  qolgan  meni  u 

mehmondo'stlik  bilan  kutib  oldi,  ammo  hayotim 

uning  qo'lida  ekanligini  unutmasligimni  ta ’kidlash 

uchun  bo'lsa  kerak,  munosabatlarida  iliqlik  sezil- 

mas  edi.  Shu  bilan  birga  ko'rishish  uchun  u  biror 

marta ham qo'lini menga uzatgani yo‘q.

Bir  soatlar  chamasi  men  shu  xayollarga  g‘arq 

bo'lib,  uning  odamni  hayajonlantirayotgan  sirini 

bilib olishga intilardim.

So‘ng  ko'zim  stol  ustidagi  xaritaga  tushdi.  Ka­

pitan  Nemo  uzunlik  va  kenglikni  belgilagan  joyga 

barmog'imni qo‘ydim.

Okeanning ham qit’alar singari o‘z daryolari bor. 

Bu oqimni boshqa suvdan  rangi va haroratiga qarab 

ajratish  mumkin.  Eng ko‘p  uchraydigan  okean  oqi­

mi -  Golfstrimdir.

Fan  besh  asosiy  oqimni  xaritaga  tushirgan:  bi­

ll  -   Atlantika  okeanining  shimoliy  qismida,  bosh- 

qasi,  janubida,  uchinchisi,  Tinch  okeanning  janu- 

Ыу  qismida,  to'rtinchisi  shimolida  va  nihoyat  be- 

shinchisi  Hind  okeanining  janubiy  qismidadir.  Eh­

timol  Kaspiy  va  Orol  dengizlari  hamda  Osiyodagi 

katta  ko'llaming  suv  havzasi  bitta  bo'lgan  uzoq 

o'tmishda  Hind  okeanining  shimoliy  qismida  ol- 

tinchi oqim ham bo‘lgandir.

Xaritaga  «Nautilus»ning  turgan  yeri  nuqta