Suv ostida sakson ming kilometr

О '  и  

и c h i n  chi   b o b  

BIR  NECHA  RAQAMLAR

Bir  necha  daqiqadan  so‘ng biz  salondagi  divan- 

da sigara chekib o'tirar edik.

Kapitan  Nemo  menga  «Nautilus»  ham  uzunasi- 

ga,  ham  ko'ndalangiga  ko'rsatilgan  chizmalarni 

berdi. So'ng tushuntira boshladi.

-   Mana  bu,  janob  Aronaks,  siz  turgan  kema­

ning  chizmalari.  U  uzun  silindr  shaklida  bo'lib, 

chekkalari  konusga  o'xshaydi.  Ko'rinishdan  siga- 

raga  o'xshaydi,  sigarasimon  shakl  Londonda  bun­

day konstruksiya uchun  juda  qulay hisoblanadi.  Si- 

lindrning  u  boshidan  bunisigacha  uzunligi  roppa- 

rosa  yetmish  m etr  bo'lib,  o'rtasida  eng  keng  joyi 

eniga  sakkiz  metr.  Men  tezyurar  kemalardagiday 

odatdagi  mutanosiblik 

b o 'y ic h a  

enining  uzunligi- 

ga  nisbatini  birga  o‘n  qilib  olmadim,  biroq  shun- 

ga  qaramay  men  olgan  mutanosiblikda  ham  kema 

tumshug'idagi  qarshilik  uncha  ko‘p  emas  va  siqib 

chiqarilgan suv suzishga xalaqit bermaydi.  Bu miq- 

dorlar  «Nautilus»ning  maydoni  va  hajmini  hisob- 

lash  imkonini beradi.  Sirti bir  ming  o‘n bir kvadrat 

metr,  hajmi  bir  ming besh yuz  kub  metrdir.  Shun-

118

---

day qilib,  kema  suvga  to ‘la  cho'kkanda,  u  bir  ming 

besh yuz kub m etr yoki bir tonna suvni siqib chiqa- 

radi.

Suv  ostida  suzishga  mo'ljallangan bu  kema  pla- 

nini  tuzayotganimda  o‘z  oldimga  u  suvga  tushiril- 

ganda hajm ining o'ndan to'qqizi dengizga cho'kishi 

va  o'ndan  biri  esa  suvdan  chiqib  turishi  kerak,  de­

gan vazifani  qo'ydim.  Shunday bo'lganda  kema  o'z 

hajm ining o'ndan  to'qqizini yoki  bir  ming  uch yuz 

ellik  kub  m etr  suvni  siqib  chiqarishi,  vazni  ham 

shuncha  tonna  bo'lishi  kerak  edi.  Binobarin,  men 

ana  shu  og'irlikdan  ortiqchasiga  yo'l  qo'ymasligim 

kerak  edi.  «Nautilus»ning  ikkita  korpusi  bor:  biri 

ichki va  ikkinchisi tashqi;  ular o'zaro ikki tavrli ke- 

simi  bo'lgan  tem ir  to'sinlar  bilan  biriktirilgan;  bu 

to'sinlar  kemani  juda  mustahkam  tutadi.  Chindan 

ham  shunday qurilma  tufayli  ichi kovak «Nautilus» 

quyma  jismday mustahkam.  Uning qoplamasi  egil- 

maydi;  pishiq  qilib  ulangani  va  bir  xil  materialdan 

bo'lgani uchun eng notinch dengiz ham unga cho't 

emas.  Bu ikki korpus  po'lat taxtalardan iborat.  Ich­

ki  korpus  taxtalarining  qalinligi  salkam  besh  san- 

tim etr va uning vazni uch yuz to'qson tonna.  Tash­

qi korpus, balandligi ellik va eni yigirma besh santi- 

m etr hamda  og'irligi  oltmish tonnali  kemaning tag 

to'sini, mashinalar, ballast1, barcha boshqa uskuna- 

lar,  jihozlar,  ichki  devorlar va  tirgovuchlar  -   ham- 

masining umumiy vazni  salkam  to'qqiz yuz  tonna, 

ichki korpusining uch yuz tonnasi bilan qo'shib hi- 

soblaganda, zarur miqdordagi bir ming uch yuz ellik 

tonna bo'ladi. Tushuna oldingizmi?

-  Tushundim.

-   Shunday  qilib,  -   deya  davom  etdi  kapitan,-