Сунъий интеллект

D, чунки A маълумотлар базасида жойлашган. A – МБ бўлганлиги 
учун D ни хам киритилиши С

D

F қоидасининг бажарилишини таъминлайди 
ва Z МБ киритилади. 
Бу жараённи қуйидагича тасвирлаш мумкин, маълумотлар базасида Z излаб 
кўрилади, агарда Z бўлмаса, у холда Z ни қоидалар ичида Z келтириб 
чиқарадиган қоидани аниқлайди (яъни стрелкадан ўнг томонда турган Z ни 
излайди). Бизнинг мисолимизда бу F

B 

 Z қоидаси. Z аниқлаш учун аввал F 
ва B аниқланиши керак эканлигини тизим ўзига аниқлаб олади. Z қадамда 
тизим F вақтни аниқлашга киришади. Аввал F ни маълумотлар базасидан кўриб 
чиқади, тополмаган қоидалар F чиқариб берадиган қоидани аниқлайди (яъни, 

---

45 
стрелкани унг томонида F турадиган қоидани). Бу С

D 

F ни беради ва олдин 
С ва D фактларни аниқлаш кераклиги ъақида хулоса чиқаради. 
3-5- қадамларда тизим МБ да С ни топади ва D ни топиш учун аввал А 
фактни аниқлайди.
6-8- қадамларда система D ни аниқлаш учун 3- қоидани бажарилади, F ни 
топиш учун иккинчи қоидани ва Z (асосий мақсадни) 1- қоидани бажаради. 
Иккинчи моделларни кодлаш, программа қандай қилиб бундай натижага 
келганлигини тушунтириб, анча соддалаштиради ва хар бир қадамда қандай 
холат юзага келганлигини кўрсатиб беришга имкон беради.
Машхур чет эл эксперт тизимларидан Dendral системаси тўгри йўл билан 
хулоса чиқарувчи, MYCIN хам тескари йўл билан хулоса чиқарувчи тизимларда 
иккита жиддий камчилик бор. Биринчидан, ўхшаш қоидалар тўпламига 
аниқлик кирита оладиган, хамда қоидалар тўпламига ўзгартириш киритишда 
қоидалар ўртасида ўзаро муносабатларни аниқлашда фойдали бўладиган 
қоидалар модулини қоидаларга асосланган эксперт тизимларнинг билимлар 
базасини ташкил этишга тўсқинлик қилади. Иккинчидан, тузилишнинг бир 
жинслиги кўп холларда билимларнинг хар хил турларини бир синтаксисда 
тасвирлашга мажбур қилади ва оқибатда системадаги билимларнинг 
вазифасини заифлаштиради, яширин холда маълумотни чиқаришда 
ишлатиладиган қоидалардан фарқлаб бўлмайди. 
Бу камчиликлар хозирги замон программалаш амалиётида тасвирлашнинг 
имкониятларини бирмунча чеклайди. 

---

46