Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari. Sug’oriladigan yerlarning samaradorligini oshirishda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlari

Mutaxassislarning xisobiga ko’ra G’arbiy Farg’onadan 30 ming Buxoro voxasida 80 ming gektarga yaqin, madaniylashgan tuproq shamol eroziyasi tufayli barxanlar tagida qolib ketgan. Bu tuproqlar tarkibida 2-3 foiz gumus va 70 foizgacha suvga chidamli makroagregatlar bor. Agar bunday tuproqlar qatlami ag’darilsa tuproqning unumdorligi ham, eroziyaga chidamliligi ham ortadi. Buning uchun yer plantaj plugda 75- 80 sm chuqurlikda haydaladi.

• Mutaxassislarning xisobiga ko’ra G’arbiy Farg’onadan 30 ming Buxoro voxasida 80 ming gektarga yaqin, madaniylashgan tuproq shamol eroziyasi tufayli barxanlar tagida qolib ketgan. Bu tuproqlar tarkibida 2-3 foiz gumus va 70 foizgacha suvga chidamli makroagregatlar bor. Agar bunday tuproqlar qatlami ag’darilsa tuproqning unumdorligi ham, eroziyaga chidamliligi ham ortadi. Buning uchun yer plantaj plugda 75- 80 sm chuqurlikda haydaladi.
• Shundan keyin tarkibida 0,5-0,6 foiz yuqoriga 0-30 sm qumli qatlami 1,5 foiz gumusli o’rtacha qumoq tuproqqa aylanadi. Chuqur haydashni ko’zda amalga oshirish kerak. Chuqur haydalgan uchastkalarda tuproqning nam saqlash xususiyati (2,5-3 marta) va eroziyaga chidamliligi ortadi. Ularga g’o’za o’sishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan qulay gidrotermik va oziq rejimi hosil bo’ladi. Bunday yerlarda paxta hosili 5-8 ts/ga ortadi.

Shamol eroziyasiga qarshi kimyoviy kurash vositalari.

• Eroziyaga qarshi kurash usullarining foydasi ma’lum vaqtdan keyin seziladigan (o’rmon polosalari-3-4 yilda, to’siq ekinlar bir necha oyda) chora-tadbirlariga nisbatan yerga solingan kimyoviy vositalar tezda samara beradi.
• O’zbekiston sharoitida bir qancha kimyoviy (ombor loyi, nerozin, lotekslar, K va SSB tipidagi) preparatlar sinab ko’rilgan. Shulardan SSB (sellyuloza- qog’oz sanoati chiqindisi) eng istiqbolli preparat hisoblanadi.

Shamol eroziyasiga qarshi kurashda maysalar chiqishidan oldin yerga 250-300 kg/ga ta’sir etuvchi modda hisobidan SSB purkash tavsiya etiladi. Bu preparatni yerdan (OVP-1, yomg’irlatish mashinasi va hokazolarda) yoki aviatsiya yordamida purkash mumkin.

• Shamol eroziyasiga qarshi kurashda maysalar chiqishidan oldin yerga 250-300 kg/ga ta’sir etuvchi modda hisobidan SSB purkash tavsiya etiladi. Bu preparatni yerdan (OVP-1, yomg’irlatish mashinasi va hokazolarda) yoki aviatsiya yordamida purkash mumkin.
• Erga SSB eritmasi purkash deflyatsiya jarayonining batamom oldini oladi va ekinlar uchun qulay gidrotermik rejim yaratiladi. Hosildorlik 5-6 ts/ga ga ortadi. Bu usulning iqtisodiy rentabilligi shubhasizdir.
• Shu bilan birga vohadagi qumlarni mustahkamlash uchun ularni mexanik himoya qilish, fitomelioratsiya, ixota daraxtzorlari barpo etish, nerozin yoki K-4 eritmasidan 100-150 yoki 150-200 kg/ga dan purkash yo’li bilan qum yuzasidagi qattiq qatlam hosil qilish tavsiya etiladi.