Strategik menejment

1. Servisni tashkillashtirishni tarmoqli turi 

2. Servis  sohasidagi korxonalar turlari 

3. Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish jarayoni 

4. Xizmat ko‘rsatish shakllari 

 

1. Servisni tashkillashtirishni tarmoqli turi 

Servisni,  xususan  uni  ijtimoiy  va  madaniy  turlarini  rivojlantirishda,  jamiyat 

to‘liq  tijoratlashtirishni  va  davlat  tomonidan  ma’muriy  majburlashni    chetlab 

o‘tishiga harakat qiladi. 

Hukumatni davlat va regional organlariga servis  biznesini iste’molchi va ishlab  

chiqaruvchilarini  bozor  jarayonlarida  teng  imkoniyatli  ishtirokini    ta’minlovchi 

ijtimoiy  –  huquqiy  mexanizmlarini  rivojlantirish  imkoniyati  yuklatiladi.  Bunday 

mexnanizmlar  turli  resurslarni  foydali  va  zarar  bilan  ishlovchi  servis  faoliyati  

segmentlari o‘rtasida, past narxlari ishlab chiqarish xarajatlarini  qoplay olmaydigan 

tijorat  strukturalariga  (turar  –  joy,  komunal  xo‘jaligi,  transport  darsliklarni    nashr 

etish va sotish va boshqalar) subsidiya ajratish yo‘li  bilan qayta taqsimlash imkonini 

beradi. 

Monopolizi  zarar  keltiruvchi  joylarda  (savdo,    umumiy  ovqatlanish  va 

boshqalar)  yo‘qotiladi,  jamiyat  uchun  muhim  bo‘lgan  monopol  strukturalar 

(elektroenergetika  kompaniyalari,  transportchilar  xizmatlari  va  boshqalar)    esa 

qo‘llab – quvvatlab turiladi. Ko‘pgina  mamlakatlarda  davlat iste’molchi uchun tekin 

jamiyat  xizmatlarini  bajaruvchi  notijorat  tashkilotlari    (oliygohlar,  tibbiy 

sog‘lomlashtirish markazlari,  madaniy tashkilotlar ishi) faoliyatiga faol aralashadi. 

Hozirgi  zamonaviy  xizmatlar  o‘zgarayotgan  hayot    sharoitiga    nisbatan 

egiluvchan  bo‘lib,  iste’molchilar  so‘roviga  elastik  moslashish  strategiyasiga  ega. 

Bunga bu sohadagi biznesni qo‘yidagi xususiyatlari ko‘maklashadi: 



  kapital va investitsiyani yuqori aylanuvchanlik tezligi; 



  nisbatan qisqa  ishlab chiqarish sikllari; 



 

yangi  ishni  tashkillashtirish  uchun  unchalik  ko‘p  bo‘lmagan  boshlang‘ich 

kapitalni zarurligi; 



 

servisni ko‘pgina sohalaridagi biznesni nisbatan yuqori foydaliligi. 

Hozirda  servis  faoliyati    nafaqat  birinchi  va  ikkinchi  sektorlarda  paydo  

bo‘layotgan  ko‘pgina    innovatsiyalarni  moslashtirib  oladi  va  balkim  iqtisodiy  va 

ijtimoiy  amaliyotni  barcha  sohalarini  faollashtiruvchi  innovatsiyalarni  ishlab 

chiqaruvchisi ham hisoblanadi. 

---

190 

XX  asrni  60  yillaridan  keyin  tadbirkorlik  tarmoqlari  keng  rivojlana  boshladi. 

Firmalararo  tadbirkorlik  tarmoqlari  deganda,    ma’lum  sonli  mustaqil  firmalar 

o‘rtasidagi  munosabatlar  to‘plami  tushuniladi,  ular  shu  firmalar  tomonidan  ishlab 

chiqiladi  va  ularga  o‘z  biznesini  umumiy  jihatlarini    o‘ziga  xos    tarzda    rostlash 

imkonini beradi. Bunda firmalararo bog‘liqlik, bu firmalarni bir butun integrallashgan  

tashkilotga  birlashuvidan  va  o‘z  faoliyatini  xaotik  muvofiqlashtirishdan  farq  qiladi. 

Bu tarmoqlarda shu davlatda amal qilayotgan qonunlarga asoslangan ko‘pgina ichki 

qoidalar va erkin holda qabul qilingan majburiyatlar ishlab chiqiladi. 

Tarmoqga birlashgan firmalar o‘zaro kelishilgan holda raqobat  jangini bir butun 

sohasi  sifatida  faoliyat  yuritishi  mumkin.  Tarmoq  sheriklarni  ko‘pgina  faoliyat 

sohalarida  erkinlik  beradi  va  ayni  shu  vaqtda  nazoratga  ajratilgan  xarajatlarni 

kamaytiradi.  Tashkillashtirishni  tarmoqli  shakli  turli  resurslarni  tejamkorona 

sarflanishiga olib keladi. 

Tarmoqlarga  asoslangan  tashkillashtirish  shakliga  o‘tishda  quyidagi    omillar 

hisobga olinadi: 



 

nou – xau va tashkiliy egiluvchanlikga  bo‘lgan yuqori talab; 



 

bozor noananiqligini pasaytirish zaruriyati; 



 yuqori texnologiyali  sanoat bazasini rivojlantirish muhimligi; 



 ijtimoiy va madaniy tipdagi  turli tuman ishchilarni boshqarish zaruriyati. 

   Firmalararo tarmoqlarni quyidagi turlari mavjud: 



 

qo‘shma korxona; 



 franchayzing; 



 konsoritsium; 



 komersiyali  tijoratli kelishuv; 



 

subpodryadlar bo‘yicha ishlar bajarish;  



 personal tarmoqlar. 

Tadbirkorlik  tarmoqlariga qo‘yidagi konstruktiv sifatlar xos: 



 

dinamizm – o‘zgarayotgan vaziyatga  moslasha olish; 



 

ko‘p  o‘lchovlilik – turli faoliyat strategiyasi uchun muhit yaratish; 



 

yashovchanlik, tarmoqlarni uni bir qismi buzilganda ham o‘z-o‘zini rostlay 

olishi. 

Zamonaviy  iqtisodiy  amaliyotda  tadbirkorlik  tarmoqlarini,  intensiv  rivojlanishi 

turli masshtabdagi mustaqil firmalarni yo‘qolib ketishini anglatmaydi. Hozirgi paytda 

juda katta va katta servis    korxonalari  mayda  biznes, jumladan  juda  mayda  firmalar 

bilan birlashini afzal ko‘rishadi.