Stirol xaqida umumiy tushuncha Stironing olinishi va xossalari 3

 
Akrilonitril 
Akril kislotaning nitrili yoki akrilonitril rangsiz o’tkir xidli 

---

suyuqlik. Suyuqlanish xarorati (-83 
o
C), qaynash xarorati 77,3 
o
C, zichligi 806 kg/m
3
, 
issiqlik sig’imi 2,1 kDj/kg 
o
C bo’lgan suyuqlikdir. Uni polimerlanish issikligi 73,3 
kDj/mol. Akrilonitril ko’p qutubli va qutbsiz suyuqliklar bilan istalgan nisbatda 
aralashadi. Suv bilan yaxshi erimaydi. Suv bilan azeotrop aralashma xosil qiladi. 
Boshqa organik birikmalar bilar turili nisbatlarda eriydi. 
Akrilonitril birinchi marta fransuz olimi Mor 1893 yili olingan. Uni asosan 
sanoat miqyosida ishlab chiqarish 1930 yilda yo’lga qo’yildi. Unga asosan keyinchalik 
benzin, yog’lar va erituvchilar ta’siriga chidamli butadiyen-nitril kauchuklaridir. 
Akrilonitrildan poliakrilamid polielektrolid va poliakrilonitril olishda 
ishlatiladi. Ulardan tashqari iplar, sun’iy mex, gilam olishda qo’llaniladi. 
Xozirgi kundar akrilonitrilni sanoatda olishning 6 ta usuli mavjud. 
1.
Etelen, etilenoksid va etilensiangidrid asosida olish. 
Bu usul sanoatda birinchi usullardan biri bo’lib, 1947 yil yo’lga qo’yilgan. 
Bunda jarayon 170-210 
o
C, suyuq fazada olib boriladi. Katalizatorlar sifatida aminlar 
(dietilamin, trietanolamin)lar ishlatiladi olib boriladi. 
2.
Akrilonitrilni olishni arzon, samaradorligi yuqori usuli atsetilen qo’llangan 
asoslangan. 
Bu reaksiya katalizatorlar sifatida - metall xloridlari, masalan mis (1) xlorid, 
natriy xlorid, kaliy xlorid kabilar ishlatiladi. Jarayon natijasida mono-, divinilatsetilen, 
atsetilenni gidroxlorlash, monovinilatsetilenni gidroxlorlash, atsetilenni gidrotatsiyasi, 
metilvinilketon, ammoniy xlorid va chumoli kislotasi kabi maxsulotlar xosil bo’lishi 
mumkin. 
Jarayon quydagi bosqichlardan iborat: yangi va sirkulyatsion atsetilenni 0,1-
0,15 MPa kopressirlash va akrilonitrilni sintezi; reaksion gazlardan akrilonitril ajratib 
olish; sirkulyatsion atsetilenni begona aralashmalardan ajratish; akrilonitrilni yengib 
va og’ir aralashmalardan ajratish; akrilonitrilni nozik xaydab tayyor maxsulotni - 
akrilonitrilini olish. 
Akrilonitrilni olinishining prinsipial sxemasi.

---