Tartib raqami
|
Xodimlar soni, kishi
|
Oylik ish haqi, dollar
|
Ish haqi fondi, dollar
|
A
|
f
|
x
|
xf =M
|
1
|
4
|
1350000
|
5400000
|
2
|
5
|
1420000
|
7100000
|
3
|
10
|
1510000
|
15100000
|
Jami
|
19
|
-
|
27600000
|
X=M/M/X=(M1+M2+...+Mn)/(M1/X1+M2/X2+...Mn/Xn)=(5400000+7100000+15100000)/(5400000/1350000 + 7100000/1420000+15100000/1510000) = 1452600,3 so’m
Fermer xo’jaliklari
tartib raqami
|
2019yil
| |
2020 yil
| | |
Hosildorlik, ts/ga
|
Ekin maydoni, ga
|
Hosildorlik, ts/ga
|
Yalpi hosil, ts
|
1
|
23
|
250
|
24
|
6128
|
2
|
24
|
300
|
26
|
7800
|
3
|
26
|
320
|
25
|
7750
|
Talabalar bilimini shakllantirish uchun masala
Masala. Paxta etishtirish bilan shug‘ullanuvchi fermer xo‘jaligi bo‘yicha 2019 va 2020 yillar uchun berilgan quyidagi ma’lumotlar asosida har bir yil uchun o‘rtacha hosildorlik darajasi aniqlansin:
O‘rtacha arifmetik miqdorning matematik hususiyatlari asosida o‘rtachani hisoblashni ancha soddalashtirishimiz mumkin. Buni o‘rtachani shartli moment usulida hisoblash misolida ko‘rib chiqamiz:
Arifmetik o`rtachani «shartli moment» usulida hisoblash
1-misol. O‘rtachani shartli moment usulida hisoblash tartibini quyidagi ma’lumotlar asosida ko‘rib chiqamiz:
A=240 dollar va K= 40 dollar
Oylik ish haqi miqdori bo‘yicha ishchilarning guruhlanishi, dollar
|
Ishchilar soni, kishi
(f)
|
Interval o‘rtacha qiymati, dollar
(x)
|
X-A
|
|
|
140 gacha
140-180
180-220
220-260
260-300
300 dan yuqori
|
60
100
135
150
55
30
|
120
160
200
240
280
320
|
-120
-80
-40
0
40
80
|
-3
-2
-1
0
1
2
|
- 80
-200
-135
0
55
60
|
Jami
|
530
|
-
|
-
|
-
|
- 515
+ 115 -400
|
dollar
Geometrik o`rtacha miqdor
Geometrik o`rtacha – shunday ilmiy qoidaga asoslangan o`rtachaga aytiladiki, u bilan o`rtalashtirilayotgan miqdorlarni almashtirish natijasida bu miqdorlarning o`zaro ko`paytmalari natijasi o`zgarmasligi va to`plam bir-liklari bo`yicha geometrik progressiya bo`yicha taqsimlanishi zarur.
|
3. Tuzilmaviy o`rta ko`rsatkichlar. Moda va Mediana
O`rtacha miqdor o`zgaruvchan miqdorlarning o`rtacha qiymatidir. U to`plam uchun xos bo`lgan umumiy tendensiyani, qonuniyatni ifodalashi bilan bir qatorda belgining ayrim qiymatlarini niqoblaydi. Vaholanki, bozor iqtisodiyoti hayotiy masalalarni yechishda belgining aniq qiymatlariga tayanishni taqozo etadi. Masalan, kiyim-kechak va poyafzalga bo`lgan talab ularning o`rtacha o`lchami bilan emas, balki har bir o`lchamning aniq soniga nisbatan belgilanadi. Shuning uchun taklif istiqbolini belgilash ham ana shunday ma`lumotlarga asoslanadi. Avtomashina uchun benzinga, butlovchi qismlarga, balonlarga bo`lgan talab ham ularning o`rtacha belgi qiymatlariga binoan emas, balki ularning aniq turlariga qarab aniqlanadi. Taklif ham shunday ko`rsatkichlarga asoslanadi.
Milliy valyutani qadrsizlanishi inflyatsion jarayon kyechishi - bozor iqtisodiyotining yo`ldoshi va xususiyatidir. Bu jarayonni o`rganish bozor baholari ustidan muntazam kuzatish olib borishni talab qiladi. Ammo baholar uchun kuchli konyukturaviy tebranish xos bo`lib, ular savdo shaxobchalari, ayrim sotuvchilar va oluvchilar va vaqt sayin keng ko`lamda tebranib turadi. Ayni bir xil va bir miqdordagi mahsulot uchun bozorda turli tuman baholar kuzatiladi. Shu sababli ularning hammasini qayd qilib bo`lmaydi, amalda har bir mahsulot uchun bozorda eng ko`p uchraydigan modal baho qayd qilinadi, xolos.
Shartnomani bajarish darajasi bo`yicha korxonalar guruhi (foizda)
|
Kor-xona-lar soni
ni
|
Shartnoma bo`yicha mahsulot yetkazib berish hajmi (mln.so`m), fi
|
Shartnomani o`rtacha bajarish darajasi %,
|
|
|
|
|
A
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
80 gacha
80-90
90-100
100-110
110-120
120-130
130 va undan yuqori
|
1
3
5
9
7
5
4
|
20
60
100
180
140
100
80
|
75
85
95
105
115
125
135
|
1500
5100
9500
18900
16100
12500
10800
|
1
3
5
9
7
5
4
|
75
255
475
945
805
625
540
|
-3
-2
-1
0
1
2
3
|
Jami
|
34
|
680
|
|
74400
|
34
|
3720
|
|
O`rtacha nisbiy miqdorni oraliqli variatsion qatorlarda hisoblash
Birinchi guruhning quyi chegarasi noma`lum, uni shartli ravishda ushbu guruhning yuqori chegarasi (80) dan keyingi guruh oralig`ining kengligi (90-80=10) ayirmasiga teng deb qabul qilamiz, ya`ni 80-10=70%. Natijada bu guruh uchun shartnomani bajarish o`rtacha darajasi (70+80)/2=75%. Boshqa guruhlar uchun ham quyi va yuqori darajalar yig`indisi yarmini hisoblaymiz. Oxirgi guruhda yuqori chegara noma`lum. Uni shartli ravishda bu guruh quyi darajasi (130%) ustiga oldingi guruh oraliq kengligini qo`shishga teng qilib qabul qilamiz, ya`ni 130+10=140%. U holda oxirgi guruh uchun shartnomani o`rtacha bajarish darajasi (130+140)/2=135%. Endi o`rtacha uchun vazn belgilash kerak.
Ma`lumki, shartnomani bajarish darajasini aniqlash uchun haqiqatda yetkazib berilgan mahsulot hajmini shartnomada ko`zlangan miqdori bilan taqqoslanadi. Demak, shartnomada ko`zlangan mahsulotni yetkazib berishni o`rtacha uchun vazn qilib olinadi. U haqida ma`lumotlar 2-ustunda keltirilgan. Shunday qilib:
Agarda ayrim korxonalar yoki ularning guruhi shartnomada bir xil hajmda mahsulot yetkazib berishi ko`zlangan bo`lsa, u holda tortilgan arifmetik o`rtachaning vazni qilib korxonalar sonini olish mumkin. Misolimizda, barcha guruhlarda bir korxonaga nisbatan shartnomalarda o`rtacha 20 mln. so`m mahsulot yetkazib berish ko`zlangan. Shuning uchun umumiy shartnomani o`rtacha bajarish darajasini quyidagicha aniqlash mumkin:
O`rtacha arifmetik qiymat. - O`rtacha arifmetik qiymat — o`rtacha qiymat bo`yicha taqsimlashning eng ko`p tarqalgan turi hisoblanadi. U kuzatilayotgan sonlar yig`indisini sonlar miqdoriga bo`lish orqali aniqlanadi.
Misol uchun Х1,X2, ..., Хn, dan iborat sonlarni tanlash uchun o`rtacha qiymat
Formulani qisqartirish uchun, elementlarning summasi shunday qilib yoziladi
Riski juda yuqori darajaga ega bo`lgan 15 fondning besh yillikdagi rentabelligining o`rtacha arifmetik qiymatini aniqlaymiz.
Fond Rentabellik
Amer. Century GiftTrust Inv. = -2,8
АХР Strategy Aggressive А = 5,5
Berger Small Company Growth Inv = 8,3
Consulting Group Small Cap Growth = 4,3
Fidelity Aggressive Growth = 5,9
Invesco Growth Inv = -0,7
Janus Enterprise . = 6,5
Janus Venture = 9,8
John Hancock Small Cap Growth A = 7,6
MS Mid Cap Equity Tr. В = 9,6
PBHG Growth = -1,2
FondRentabellik
RS Emerging Growth
А Rydex ОТС Inv
Van Kampen Aggressive Growth A
Tanlangan o`rtacha qiymat quyidagicha hisoblanadi.
Demak, juda yuqori riskli o`zaro bog`liq fondlarning o`rtacha yillik rentabelligi 6,08 ga teng. Bu yaxshi daromad, ayniqsa bank yoki kredit ittifoqi omonatchilari huddi o`sha paytda oladigan 3-4%ga nisbatan
O`RTACHA ARIFMETIK QIYMATNI QACHON HISOBLASH KERAK? - O`rtacha arifmetik qiymat tanlashning har bir elementiga bog`liq bo`lganligi sababli, ekstremal qiymatlarning mavjudligi natijaga yetarlicha ta’sir ko`rsatadi.
- Bunday hollarda o`rtacha arifmetik qiymat raqamli ma’lumotlarning ma’nosini buzib yuborishi mumkin
E’tiboringiz uchun rahmat!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |