Statistika, ma’lumotlar va statistik fikrlash i-bob. Mundarija

1.7-misol
Tanlamaning taxminiyligi – Mototsiklchilar shlem(maxsus
bosh kiyim)lar




M uammo Nyu-York Taymsdagi maqola mototsiklchilar qonun bo’yicha shlem taqishlari majburiy ekanligito’g’risidagi masalani ko’rib chiqqan. Qaysidir himoya shlemlari foydasiga o’zining dalilini qo’llab-quvvatlashda jurnal muharriri Harley-Davidson baykerlari uchun “shlem to’g’risida qonunlar mavjud bo’lmagan to’qqizta shtat shlem taqish lozim bo’lmagan shtatlarga (10000ta mototsiklchiga 3,38 o’lim) nisbatan o’lim darajasi (3,05) pastroq” bo’lganligini tasdiqlovchi bir tadqiqotning natijalarini taqdim etgan, va so’rov “namoyishdagi 2500ta baykerdan 98 foiz respondentlar bunday qonunlarga qarshi chiqqan”ligini qo’rsatgan. Bu informatsiyaga tayangan holda Siz mototsiklda shlemsiz yurishni xavfsiz deb hisoblaysizmi? Siz yana qanday statistik ma’lumotlar bo’lishini xohlaysiz?


Echimi Tadqiqotni tanqidiy baholashda Sizga yordam berish uchun “statistik tafakkur”dan foydalanishingiz mumkin. Masalan, dastavval 98 foizning asoslanganligini baholash mumkin bo’lib, Siz ma’lumotlarning qanday yig’ilganligini bilishni xohlaysiz. Agar so’rov mohiyati jihatdan tanlanmadagi 2500ta bayker bosh to’plamdagi barcha baykerlarning maqsadli guruhidan tasodifiy tarzda tanlanmasdan, balki “alohida tanlangan” ham bo’lishi mumkin. (Esda tutinki, ularning barchasi namoyishda ishtirok etgan – namoyish esa, ko’proq, qonunga qarshi chiqqan baykerlarniki edi). Agshar respondentlar, ehtimol, shlem to’g’risidagi qonunga nisbatan ishonchli fikrga ega bo’lsa (masalan, qonunga qat’iy qarshi chiqsa), olingan baho ehtimol oldindan yuqori etib to’qib qo’yilgan. Bundan tashqari, agar aralash tanlanmaga jamoatchilikni chalg’itish (yanglishtirish) uchun yagona maqsadni ko’zlab ataylab birliklar kiritilgan bo’lsa, tadqiqotchilar axloqiy (noetik) statistika amaliyotida aybdor bo’lardi. Siz shuningdek to’qqiz shtatdagi shlem kiymagan mototsiklchilar hamda shlem haqidagi qonun amal qiladigan shtatlarda o’lim darajasining tadqiqoti to’g’risida ko’proq ma’lumot olishni xohlaysiz. Ma’lumotlar chop etilgan manbadan olinganmi? Tadqiqotga barcha 50ta shtat kiritilganmi yoki ba’zi bir shtatlar tanlab olinganmi? Ya’ni, Siz tanlanmadagi ma’lumotlarni yoki bosh to’plamdagi ma’lumotlarni ko’rayapsizmi? Bundan tashqari, shtatlar orasida shlem to’g’risidagi qonunlar farqlanadimi? Agar shunday bo’lsa, u holda, albatta, Siz haqiqatdan o’lim darajasini taqqoslashingiz mumkin?