|
Bajardi:G`afurov Akbar Tekshirdi:Turdiyev.A Reja - Statistik kuzatish dasturi
- Statistik kuzatish shakllari
- Statistik kuzatishning tashkiliy masalalari
Kuzatish dasturi kuzatuv jarayonida qayd etiladigan belgilar (yoki savollar) ro'yxati. Yig'ilgan ma'lumotlarning sifati ko'p jihatdan statistik kuzatish dasturi qanchalik yaxshi ishlab chiqilganiga bog'liq.
To'g'ri kuzatish dasturini tuzish uchun tadqiqotchi aniq bir hodisa yoki jarayonni tekshirish vazifalarini aniq tushunishi, tahlilda qo'llaniladigan usullarning tarkibi, zarur guruhlarni aniqlab olishi va shu asosda ish davomida aniqlanishi kerak bo'lgan belgilarni aniqlab olishi kerak
Statistik kuzatish uch bosqichdan iborat bo‘lib, birinchi bosqichda barcha tayyorgarlik ishlari, ikkinchi bosqichda tegishli ma’lumotlar to‘planadi va nixoyat uchinchi bosqichda to‘plangan ma’lumotlarning to‘g‘riligi tekshirib ko‘riladi. Statistik kuzatishni to‘g‘ri amalga oshirish uchun kuzatishning maxsus rejasi ishlab chiqiladi. Statistik kuzatishning rejasi dastur - uslubiy va tashkiliy masalalarni o‘z ichiga oladi. Dastur - uslubiy masalalarga kuzatish maqsadini aniqlash, kuzatish ob’ekti va birligini aniqlash, kuzatish dasturini ishlab chikarish singarilar kiradi.
Statistik kuzatish tashkiliy amaliyotda to‘plangan ma’lumotlar to‘g‘ri va aniqligini nazorat qilish muhim o‘rin egallaydi. Kuzatishning hozirgi davrda tashkil qilinishi olinadigan ma’lumotlarning ishonchliligi va ilmiy asoslanganligini to‘liq ta’minlaydi. Lekin, turli sabablarga ko‘ra kuzatish formulyarlarida noaniqliklar va xatolarga yo‘l qo‘yish mumkin. Shu, sababli to‘plangan ma’lumotlar qayta ishlanishidan ilgari atroflicha tekshiriladi. Statistik kuzatishning dasturi deb, kuzatish jarayonida javob olinishi lozim bo‘lgan savollar majmuiga aytiladi. Kuzatish dasturining mazmuni statistik tadqiqotlar ob’ekti va vazifalari bilan belgilanadi. Undan tashqari qayd qilinishi lozim bo‘lgan belgilar ruyxati bilan tasvirlanadi. Kuzatish dasturiga kiritiladigan belgilar muxim bo‘lishi lozim. Statistik kuzatish iqtisodiy va statistik tadqiqotlarning dastlabki bosqichidir.
Bu ijtimoiy hayotning hodisalari va jarayonlari to'g'risidagi ulkan birlamchi ma'lumotlarni to'plash uchun ilmiy tashkil etilgan ishdir.
Har qanday statistik kuzatuv o'rganilayotgan aholi birliklarining xususiyatlarini baholash va tegishli buxgalteriya hujjatlarida ro'yxatdan o'tkazish orqali amalga oshiriladi. Shunday qilib, olingan ma'lumotlar, u yoki bu tarzda, ijtimoiy hayotning hodisalarini tavsiflovchi faktlardir. Statistik qayta ishlash natijasida dalillarning daliliy kuchi yanada oshadi, bu ularning tizimlashtirilishini va ixcham shaklda taqdim etilishini ta'minlaydi.
So'rovnomani tayyorlash bosqichida uning qanchalik tez-tez o'tkazilishini, aholining barcha bo'linmalari tekshiriladimi
yoki ularning faqat bir qismi bo'ladimi, ob'ekt to'g'risida qanday ma'lumot olish mumkinligini (telefon orqali suhbatlar, pochta orqali, oddiy kuzatuv va boshqalar) aniqlash kerak.
Statistik kuzatish turlari va usullari bilan o‘zaro farq qilinadi. Statistik kuzatishning turlarini ularning qator belgilari bo‘yicha tasniflanadi. Statistik kuzatish tuplam birliklarini qamrab olish darajasiga qarab ikki turga bo‘linadi: 1. yalpi (to‘liq) kuzatish; 2. qisman kuzatish; - o‘rganilayotgan tuplamning barcha birliklari qamrab olinadi. Yalpi (to‘liq) kuzatish o‘rganilayotgan faktlar va xodisalar to‘g‘risida to‘liq ma’lumotlar to‘plash imkonini beradi. Lekin har doim ham yalpi (to‘liq) kuzatishni amalga oshirib bo‘lmaydi.
Yalpi (to‘liq) kuzatish
- o‘rganilayotgan to‘plamni faqat bir qismi qamrab olinadi. Qisman kuzatish o‘z navbatida tanlab kuzatishga, asosiy massivni kuzatishga va monografik kuzatishga bo‘linadi.
Qisman kuzatish
Statistik kuzatuvga tayyorgarlik ko'rayotganda, ularning echimini talab qiladigan bir qator savollar tug'iladi. Ular statistik kuzatishning tashkiliy rejasida aks ettirilgan bo'lib, unda ikki masala guruhi mavjud: dasturiy-uslubiy, tashkiliy.
Ikkinchi guruh kuzatuv organi, kuzatuv vaqti va joyi, o'rganilayotgan statistik populyatsiya birliklarining dastlabki ro'yxatlarini tuzish, xodimlarni joylashtirish va o'qitish va boshqalar haqidagi savollarga javob beradi
Birinchi guruhga kuzatishning maqsadi, ob'ekti va birligini aniqlash, ko'rsatmalar shakllari va matnini loyihalash, manbalarni va ma'lumotlarni yig'ish usullarini belgilash bilan bog'liq masalalar kiradi.
Har bir statistik kuzatuv ma'lum bir maqsad uchun amalga oshiriladi. Kuzatishni tashkil qilishda uning vazifalari to'g'ri belgilangan va aniq shakllangan bo'lishi kerak.
E’tiboringiz uchun raxmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
