Statik biokimyо

7 - tajriba. Laktozaning oksidlanish reaktsiyalari. 

 

Bu disaxarid bir molekula d–glyukoza va bir molekula d–galaktozadan tuzilgan. Laktoza 

faqat  sut  tarkibida  uchraydi,  miqdori  5-8  foizni  tashkil  etadi.  U  suvda  yaxshi  erimaydi, 

suyuqlanish  temperaturasi  202

0

C.  Laktozani  olish  uchun  dastavval  sutdagi  oqsillarni  mis 

gidroksid  yordamida  cho’kmaga  tushiriladi.  So’ngra  filtrat  bilan  Trommer,  Feling  va  oyna 

reaktsiyalaridan bittasi ishlanadi. 

Kerakli asbob va reaktivlar:

  probirkalar, 100 ml kolba, sut, distillangan suv, 10% NaOH 

eritmasi, 5% CuSO

4

 eritmasi. 

Ishning bajarilishi: 

Bitta 100 ml hajmli kolbaga 2,5 ml sut, 46 ml suv, 5 foizli mis sulfat eritmasidan 1,5 ml 

va natriy ishqorning 10 foizli eritmasidan 0, 15 ml quyiladi. Aralashma chayqatilgach suyuqlik 

30  minut  tinch  saqlanadi.  Shunda  sutdagi  oqsillar  cho’kmaga  tushadi.  Bundan  keyin  kolbadagi 

cho’kmali  suyuqlik  voronkaga  o’rnatilgan  filtr  orqali  filtrlanadi.  Filtratdagi  cho’kma 

tashlangach,  bir  probirkaga  filtratdan  1-2  ml  olib  okidlanish    ya‘ni  Trommer,  Feling  va  oyna 

reaktsiyalaridan biri ishlanadi. 

Polisaxaridlar 

Polisaxaridlar  yuqori  molekulali  moddalar  bo’lib,  amorf  tuzilishga  ega.  Ular  suvdv 

erimaydi,  lekin  ayrimlari  kolloid  eritma  hosil  qiladi.  Ularning  mazasi  ham  shirin  emas. 

Polisaxaridlar kimyoviy tarkibiga ko’ra ikki guruhga: gomo va geteropolisaxaridlarga bo’linadi. 

Gomopolisaxaridlarning  tarkibi  faqat  bir  xil  monosaxarid  qoldig’idan  iborat.  Masalan, 

kraxmal, glikogen gidrolizga uchraganda glyukoza, inulin esa fruktoza hosil qiladi. 

Geteropolisaxaridlar tarkibida ikki va undan ortiq turdagi monosaxarid qoldig’i uchraydi. 

Ular  gidrolizga  uchraganda  ayrim  hollarda  monosaxarid  xarakteriga  ega  bo’lmagan  moddalar 

ham hosil bo’ladi. Masalan, xondroitinsulfat kislota to’liq gidrolizga uchraganda, glyukouronat 

kislota va galaktozamindan tashqari, sirka va sulfat kislota ajralib chiqadi. 

Polisaxaridlar  oksidlanish-qaytarilish  reaktsiyalariga  kirishmaydi.  Lekin  ular  spirt 

gidroksidlari bo’yicha reaktsiyaga kirishib, oddiy va murakkab efirlar hosil qiladi. 

Polisaxaridlarning  ko’pchiligi  kislotalar  ishtirokida  qaynatilsa  yoki  ularga  ferment  ta‘sir 

ettirilsa, oson gidrolizlanadi. Bunda avval oligosaxaridlar, so’ngra monosaxaridlar hosil bo’ladi. 

Ular ishqor ta‘sirida gidrolizlanmaydi.  

Kraxmal,  glikogen  (hayvon  kraxmali),  insulin,  tsellyuloza,  dekstrin,  xitin,  gialuronat  va 

xondroitinsulfat  kislotalar,  geparin  va  boshqalar  tabiatda  eng  ko’p  tarqalgan  polisaxaridlar 

hisoblanadi. Ular organizmda turli-tuman vazifalarni bajaradi. 

Polisaxaridlar  bir-biridan  molekulasining  o’lchami,  bog’lanish  usuli  va  tipi,  tarkibiy 

qismlari, xossa hamda bajaradigan vazifalari jihatidan farq qiladi.