Standartlari

BHXS (IAS) 12 “Foyda soliqlari”

Ushbu standartning maqsadi foyda soliqlarini hisobga olish tartibini belgilashdan iboratdir. Foyda soliqlarini hisobga olishdagi asosiy masala bo’lib quyidagilarning joriy va kelgusi soliqlarga bo’lgan ta’siri qay tarzda hisobga olinishi kerakligi hisoblanadi:

1. 
   xo’jalik sub’ektining moliyaviy xolati to’g’risidagi hisobotda tan olinadigan aktivlar (majburiyatlar)ning balans qiymati kelgusida qoplanishi (to’lanishi); va
   
2. 
   xo’jalik sub’ektining moliyaviy hisobotlarida tan olingan joriy davr uchun operatsiyalar va boshqa hodisalar.
   

Ushbu standart, shuningdek, soliq zarari yoki soliq imtiyozlaridan foydalanmaslik natijasida kelib chiqadigan, muddati kechiktirilgan soliq aktivlarini tan olish, foyda soliqlarini moliyaviy hisobotda aks ettirish hamda foyda soliqlariga tegishli bo’lgan ma’lumotlarni oshkor etishni qamrab oladi.
Mazkur standart foyda soliqlarini hisobga olishda qo’llanilishi kerak.
Ushbu standart maqsadlarida, foyda soliqlari, soliqqa tortiladigan foydadan olinadigan hamma ichki va horijiy faoliyatlar bo’yicha soliqlarni, qamrab oladi. Foyda soliqlariga, shuningdek, hisobot beruvchi xo’jalik sub’ekti foydasiga shu’ba xo’jalik sub’ektlari, qaram xo’jalik jamiyatlari yoki qo’shma korxonalar tomonidan to’lanadigan summalardan olinadigan va to’lov manbaida ushlab qolinadigan soliqlar kiradi.
Mazkur standart davlat grantlari (MHXS 20 “Davlat grantlarining buxgaleriya hisobi va davlat yordamini oshkor qilish” ga qarang) yoki investitsiyalar bo’yicha soliq imtiyozlarini hisobga olish usullarini qamrab olmaydi. Ammo, shunday grantlar yoki investitsiyalar bo’yicha soliq imtiyozlari natijasida paydo bo’ladigan vaqtinchalik
farqlarning hisobga olinishi ushbu standartda ko’rib chiqiladi.
Aktivning soliq bazasi – bu aktivning balans qiymati qoplanganida xo’jalik sub’ekti tomonidan olinadigan har qanday soliq solinadigan iqtisodiy nafdan soliq maqsadlarida chegirib tashlanadigan summadir. Agar bu iqtisodiy naf soliqqa tortiladigan bo’lmasa, aktivning soliq bazasi uning balans qiymatiga teng bo’ladi.
Misol. Asbob-uskunaning tannarxi 100 teng. Soliq maqsadlarida, 30 teng eskirish qiymati joriy va oldingi davrlarda chegirib tashlangan. Qolgan qiymati kelgusi davrlarda asbob-uskunaning eskirishi summasi sifatida yoki uning chiqib ketishida chegiriladigan summa sifatida chegirilishi mumkin. Asbob-uskunadan foydalanishdan olinadigan daromad soliqqa tortiladi. Asbob-uskuna chiqib ketishidan olinadigan har qanday foyda soliqqa tortiladi, bunday chiqib ketishdan olinadigan har qanday zarar esa soliq maqsadlarida chegirib tashlanadi. Asbob-uskunaning soliq bazasi 70 teng.
Olinadigan foizlarning balans qiymati 100 teng. Ularga tegishli foizli daromadlar kassa usuli bo’yicha soliqqa tortiladi. Olinadigan foizlarning soliq bazasi nolga teng.
Savdo bo’yicha olinadigan schyotlarning balans qiymati 100 teng. Ularga tegishli bo’lgan daromad soliq solinadigan foydaga (soliq zarariga) kiritilib bo’lgan. Savdo bo’yicha olinadigan schyotlarning soliq bazasi 100 teng.
Sho’’ba xo’jalik yurituvchi sub’ektdan olinadigan dividendlarning balans qiymati 100 teng. Dividendlar soliqqa tortilmaydi. Aslida, aktivning to’la balans qiymati iqtisodiy nafdan chegirilishi mumkin. Shunday qilib, olinadigan dividendlarning soliq bazasi 100 teng. Berilgan kreditning balans qiymati 100 teng. Kreditning to’lanishi soliqqa ta’sir qilmaydi. Kreditning soliq bazasi 100 teng.Bunday tahlil qilganda, kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq mavjud emas. Muqobil tahlilda, hisoblangan olinadigan dividendlarning soliq bazasi nolga teng va natijada 100 teng bo’lgan kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq nolga teng bo’lgan soliq stavkasiga ko’paytiriladi. Ikkita tahlilda ham, muddati kechiktirilgan soliq majburiyati paydo bo’lmaydi.
Majburiyatning soliq bazasi – uning balans qiymatidan ushbu majburiyat bo’yicha kelgusi davrlarda soliq maqsadlarida chegiriladigan har qanday summa chegirilgandagi hosil bo’ladigan qiymat. Masalan, oldindan olingan daromad natijasida yuzaga keladigan majburiyatning soliq bazasi – bu uning balans qiymatidan kelgusi davrlarda soliqqa tortilmaydigan har qanday daromad summasini ayirib tashlaganda hosil bo’ladigan qiymatdir.

2. 
   Misol. Joriy majburiyatlar balans qiymati 100 teng bo’lgan hisoblangan xarajatlarni o’z ichiga oladi. Ularga tegishli bo’lgan xarajatlar soliq maqsadlarida kassa usuli bo’yicha chegiriladi. Hisoblangan xarajatlarning soliq bazasi nolga teng. Joriy majburiyatlar balans qiymati 100 teng bo’lgan oldindan olingan foizli daromadlarni o’z ichiga oladi. Ularga tegishli bo’lgan foizli daromadlar kassa usulida soliqqa tortilgan. Oldindan olingan foizlarning soliq bazasi nolga teng. Joriy majburiyatlar balans qiymati 100 teng bo’lgan hisoblangan xarajatlarni o’z ichiga oladi. Ularga tegishli bo’lgan xarajatlar soliq maqsadlarida chegirilib tashlangan. Hisoblangan xarajatlarning soliq bazasi 100 teng. Joriy majburiyatlar balans qiymati
   

100 teng bo’lgan hisoblangan jarimalarni o’z ichiga oladi. Jarimalar soliq maqsadlarida chegirilmaydi. Hisoblangan jarimalarning soliq bazasi 100
teng.To’lanadigan kreditning balansi qiymati 100 teng. Kreditning to’lanishi soliqqa ta’sir qilmaydi. Kreditning soliq bazasi 100 teng. Bunday tahlil qilganda, kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq mavjud emas. Muqobil tahlilda, hisoblangan to’lanadigan jarimalarning soliq bazasi nolga teng va natijada 100 teng bo’lgan kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq nolga teng bo’lgan soliq stavkasiga ko’paytiriladi. Ikkita tahlilda ham, muddati kechiktirilgan soliq aktivi paydo bo’lmaydi.
Joriy va oldingi davrlar uchun joriy soliqning to’lanmagan qismi majburiyat sifatida tan olinishi kerak. Agar joriy va oldingi davrlar uchun to’langan soliq summasi ushbu davrlarda to’lanishi kerak bo’lgan soliq summasidan ko’p bo’lsa, oshiqcha summa aktiv sifatida tan olinishi kerak.
Oldingi davr joriy solig’ini qoplash uchun soliq zararini oldingi davrlarga o’tkazish imkoniyati natijasida olinadigan naf aktiv sifatida tan olinishi kerak.
Muddati kechiktirilgan soliq majburiyati kelgusida soliq solinadigan jamiiki vaqtinchalik farqlar bo’yicha tan olinishi kerak, bundan muddati kechiktirilgan soliq majburiyati quyidagilar natijasida yuzaga kelishi holatlari mustasno:

1. 
   gudvilning dastlabki tan olinishi; yoki
   
2. 
   aktiv yoki majburiyatning quyidagi hollarda dastlabki tan olinishi:
   

• 
  biznes birlashuvi bo’lmagan operatsiyalarda; va
  
• 
  operatsiya sodir bo’lishi paytda buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga ham soliq solinadigan foydaga (soliq zarariga) ham ta’sir qilmaydigan operatsiyalarda.
  

Biroq, shu’ba xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga, filiallarga, qaram xo’jalik jamiyatlariga investitsiyalar hamda qo’shma faoliyatdagi ulushlar bilan bog’liq bo’lgan kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farqlar bo’yicha muddati kechiktirilgan soliq majburiyati tan olinishi kerak.
Aktivni tan olishda, tabiiyki, uning balans qiymati xo’jalik sub’ektiga kelgusi davrlarda kelib tushadigan iqtisodiy naf ko’rinishida qoplanadi. Aktivning balans qiymati uning soliq bazasidan oshiqcha bo’lsa, soliq solinadigan iqtisodiy nafning summasi soliq maqsadlarida chegirib tashlanishi mumkin bo’lgan summadan oshib ketadi. Ushbu farq kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq bo’lib hisoblanadi, hamda uning natijasida kelgusi davrlarda foyda soliqlarini to’lash bo’yicha kelib chiqadigan majburiyat, muddati kechiktirilgan soliq majburiyati bo’lib hisoblanadi. Xo’jalik sub’ekti aktivning balans qiymatini qoplab olishi sari, kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq tiklanadi va xo’jalik sub’ektining soliq solinadigan foydasi paydo bo’ladi. Buning natijasida, iqtisodiy naf soliq to’lovlari ko’rinishida xo’jalik sub’ektidan chiqib ketishi ehtimoli vujudga keladi.

2. 
   Misol. Tannarxi 150 teng bo’lgan aktivning balans qiymati 100. Jamg’arilgan eskirish summasi soliq maqsadlarida 90 teng va soliq stavkasi 25%.
   

Aktivning soliq bazasi 60 tashkil etadi (150 teng tannarxdan 90 teng jamg’arilgan eskirish ayiriladi). 100 teng bo’lgan balans qiymatini qoplash uchun, xo’jalik sub’ekti 100 teng bo’lgan soliq solinadigan daromadni ishlab topishi kerak, lekin undan faqat 60 teng bo’lgan soliq qoidalari bo’yicha aniqlanadigan eskirish summasini chegirib tashlashi mumkin. Buning natijasida, xo’jalik sub’ekti, aktivning balans qiymatini qoplaganida, 10 teng bo’lgan foyda solig’ini to’laydi (40ko’paytirilgan 25%). 100 teng balans qiymati bilan 60 teng soliq bazasi orasidagi
farq, 40 teng kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq bo’lib xizmat qiladi. Shuning uchun, xo’jalik sub’ekti 10 teng (40 ko’paytirilgan 25%)muddati kechiktirilgan soliq majburiyatini tan oladi. Ushbu majburiyat xo’jalik sub’ekti tomonidan aktivning balans qiymati qoplanganida to’lanadigan foyda soliqlarini ifoda qiladi.
Vaqtinchalik farqlar quyidagi hollarda paydo bo’ladi:

1. 
   biznes birlashuvida sotib olingan aktivlar va qabul qilingan majburiyatlar MHXS 3 “Biznes birlashuvlari”ga muvofiq ularning haqqoniy qiymati bo’yicha tan olinganida, biroq bu ularga soliq qoidalari bo’yicha quyiladigan talablar nuqtai nazaridan hech qanday ekvivalent o’zgarish keltirib chiqarmaganida;
   
2. 
   aktivlarning qayta baholanganida, biroq bunday baholash ushbu aktivlarga soliq qoidalari bo’yicha quyiladigan talablar nuqtai nazaridan hech qanday ekvivalent o’zgarish keltirib chiqarmaganida;
   

(v) biznes birlashuvida gudvil paydo bo’lganida;
(g) aktiv yoki majburiyat dastlabki tan olinganida ushbu aktiv yoki majburiyatning soliq bazasi uning boshlang’ich qiymatidan farq qilganida, masalan, xo’jalik sub’ekti aktivlarga tegishli bo’lgan davlat grantlaridan naf ko’rganida; yoki
(d) shu’ba xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga, filiallarga va qaram xo’jalik jamiyatlariga investitsiyalarning hamda qo’shma faoliyatdagi ulushlarning balans qiymati bunday investitsiyalar yoki ulushlarning soliq bazasidan farq qilganida.
Chegaralangan istisno holatlardan tashqari hollarda, biznes birdashuvida sotib olingan aktivlar va qabul qilingan majburiyatlar ularni sotib olish sanasidagi haqqoniy qiymatlari bo’yicha tan olinadi. Sotib olingan aktivlarning va qabul qilingan majburiyatlarning soliq bazalari biznes birlashuvi natijasida o’zgarmay qolganida yoki boshqacha qilib o’zgarganida vaqtinchalik farqlar paydo bo’ladi. Masalan, aktivning balans qiymati haqqoniy qiymatgacha oshganida, biroq uning soliq bazasi ushbu aktivning oldingi egasi uchun bo’lgan tannarxda qolganida, kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq paydo bo’ladi va u muddati kechiktirilgan soliq majburiyatini yuzaga keltiradi. Natijada hosil bo’ladigan muddati kechiktirilgan soliq majburiyati gudvilga ta’sir qiladi.
MHXSlar ayrim aktivlarni haqqoniy qiymat bo’yicha hisobga olinishini talab etadi yoki ruxsat qiladi (masalan, MHXS “Asosiy vositalar”, MHXS 38 “Nomoddiy aktivlar”, MHXS 40 “Investitsion mulk” va MHXS 9 Moliyaviy instrumentlar” ga qarang). Ba’zi mamlakatlarda, aktivning haqqoniy qiymatigacha qayta baholanishi yoki boshqacha qilib qayta hisoblanishi joriy davr uchun soliq solinadigan foydaga (soliq zarariga) ta’sir qiladi. Natijada, aktivning soliq bazasi o’zgaradi va vaqtinchalik farq yuzaga kelmaydi. Boshqa mamlakatlarda, aktivning qayta baholanishi yoki boshqacha qilib qayta hisoblanishi ushbu qayta baholash yoki qayta hisoblash amalga oshirilgan davrda soliq solinadigan foydaga (soliq zarariga) ta’sir qilmaydi, buning natijasida, aktivning soliq bazasi o’zgarmaydi. Bunga qaramasdan, aktiv balans qiymatining kelajakda qoplanishi xo’jalik sub’ekti tomonidan soliq solinadigan iqtisodiy naf olinishiga olib keladi, hamda soliq maqsadlarida chegirib tashlanadigan summa ushbu iqtisodiy nafning summasidan farq qiladi. Qayta baholangan aktivning balans qiymati va uning soliq bazasi orasidagi farq vaqtinchalik farq bo’lib, u muddati kechiktirilgan soliq majburiyati yoki aktivini yuzaga keltiradi. Bu quyidagi shartlar
mavjud bo’lganida ham to’g’ri bo’ladi:

1. 
   xo’jalik sub’ektining aktivni sotish niyati bo’lmaganida. Bunday hollarda, aktivning qayta baholangan balans qiymati ushbu aktivdan foydalanish orqali qoplanadi, bu esa kelgusi davrlarda chegirilishi mumkin bo’lgan eskirish summasidan oshadigan soliq solinadigan daromadni hosil qiladi; yoki
   
2. 
   agar aktivning chiqib ketishidan olinadigan tushumlar unga o’xshash aktivlarga sarmoya qilinsa, kapital qiymati oshishiga solinadigan soliqning muddati kechiktirilmaganida. Bunday hollarda, aktiv sotilgan paytda yoki unga o’xshash aktivlardan foydalanilganida pirovardida soliq to’lanishi kerak bo’ladi.
   

Biznes birlashuvida paydo bo’ladigan gudvil, quyidagi (a) bandida keltirilgan summaning (b) bandida keltirilgan summadan oshgan qiymati sifatida baholanadi:

1. 
   quyidagilarning yig’indisi:
   

• 
  MHXS 3 ga muvofiq baholanadigan va odatda sotib olish sanasidagi haqqoniy qiymatini aniqlashni talab qiladigan, sotib olinayotgan aktivlar evaziga beriladigan tovon;
  
• 
  MHXS 3 ga muvofiq sotib olinadigan xo’jalik sub’ektida nazorat huquqini bermaydigan har qanday ulushning tan olinadigan qiymati; va
  
• 
  bosqichma-bosqich amalga oshirilgan biznes birlashuvida, sotib oluvchining sotib olinadigan xo’jalik sub’ekti kapitalidagi oldingi ulushining sotib olish sanasidagi haqqoniy qiymati.
  

2. 
   MHXS 3 ga muvofiq baholanadigan sotib olingan aktivlar va qabul qilingan majburiyatlarning sotib olish sanasidagi sof qiymatlari.
   

Aktiv yoki majburiyatning dastlabki tan olinishida vaqtinchalik farq paydo bo’lishi mumkin, masalan, aktiv tannarxining butun yoki ayrim qismi soliq maqsadlarida chegirilib tashlanmaydigan bo’lsa. Bunday vaqtinchalik farqni hisobga olish usuli aktiv yoki majburiyatning dastlabki tan olinishiga olib kelgan operatsiyaning tabiatiga bog’liq bo’ladi:

1. 
   biznes birlashuvida, xo’jalik sub’ekti har qanday muddati kechiktirilgan soliq majburiyati yoki aktivni tan oladi va bu u tomonidan tan olinadigan gudvilning yoki qulay shartlarda sotib olishdan olinadigan foydaning summasiga ta’sir qiladi;
   
2. 
   agar operatsiya buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga yoki soliq solinadigan foydaga ta’sir qilsa, xo’jalik sub’ekti har qanday muddati kechiktirilgan soliq majburiyati yoki aktivni tan oladi, hamda buning natijasida yuzaga keladigan muddati kechiktirilgan soliq xarajatini yoki daromadini foyda yoki zarar tarkibida tan oladi;
   

(v) agar operatsiya biznes birlashuvi bo’lmasdan, buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga ham soliq solinadigan foydaga ham ta’sir qilmasa, xo’jalik sub’ekti yuzaga keladigan muddati kechiktirilgan soliq majburiyatini yoki aktivni tan olgan bo’lar edi hamda aktiv yoki majburiyatning balans qiymatiga xuddi shu summadagi tuzatish kiritgan bo’lar edi. Bunday tuzatishlar moliyaviy hisobotlarning shaffofligini kamaytirishi mumkin. Shuning uchun, mazkur Standart, natijada yuzaga keladigan muddati kechiktirilgan soliq majburiyatini yoki aktivni dastlabki tan olish hamda keyinchalik tan olish maqsadida (quyida keltirilgan misolga qarang) xo’jalik sub’ekti tomonidan tan olinishiga yo’l qo’ymaydi. Bundan tashqari, xo’jalik sub’ekti tan olinmagan muddati kechiktirilgan majburiyat yoki aktivdagi keyinchalik, aktiv
eskirishi sari, kelib chiqadigan o’zgarishlarni tan olmaydi.
Muddati kechiktirilgan soliq aktivi hamma kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farqlar bo’yicha tan olinishi kerak, agar kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farqni chegirib tashlash uchun yetarli soliq solinadigan foyda bo’lishi ehtimoli mavjud bo’lsa. Bundan muddati kechiktirilgan aktiv majburiyatning yoki aktivning quyidagi kabi operatsiyada dastlabki tan olinishidan kelib chiqadigan holatlar mustasno:

1. 
   biznes birlashuvi emas; va
   
2. 
   operatsiya paytida, buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga ham soliq solinadigan foda (soliq zarariga) ham ta’sir qilmaydi.
   

Quyida muddati kechiktirilgan soliq aktivini keltirib chiqaradigan kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farqlarning misollari keltirilgan:

1. 
   nafaqalar bo’yicha xarajatlar buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani hisoblashda xodimlar tomonidan xizmatlar ko’rsatilishi (ular ishlayotgani) sari chegirilishi mumkin, biroq soliq solinadigan foydani aniqlashda ular yoki nafaqa jamg’armasiga to’lovlar amalga oshirilganida yoqi nafaqalar xo’jalik sub’ekti tomonidan to’langanida chegiriladi. Vaqtinchalik farq majburiyatning balans qiymati bilan soliq bazasi o’rtasida paydo bo’ladi; majburiyatning soliq bazasi odatda nolga teng. Bunday kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq, nafaqa jamg’armasiga badallar to’langanida yoki nafaqalar xo’jalik sub’ekti tomonidan to’langanida xo’jalik sub’ektiga iqtisodiy naf soliq solinadigan foydadan chegiriladigan summa ko’rinishida kelib tushishi bilan, muddati kechiktirilgan soliq aktivini keltirib chiqaradi;
   
2. 
   tadqiqot xarajatlari ular paydo bo’lgan davrda buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani hisoblashda xarajat sifatida tan olinadi, biroq keyinroq keladigan davrgacha soliq solinadigan foydani (soliq zararini) aniqlashda chegirilib tashlanishiga yo’l qo’ilmasligi mumkin. Tadqiqot bo’yicha xarajatlarning soliq bazasi, ya’ni soliq idoralari tomonidan kelgusi davrlarda chegirib tashlanishiga ruxsat beriladigan qiymat, bilan nolga teng balans qiymati o’rtasidagi farq – kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq bo’lib, uning natijasida muddati kechiktirilgan soliq aktivi paydo bo’ladi;
   

(v) chegaralangan istisnolarni hisobga olgan holda, xo’jalik sub’ekti biznes birlashuvida sotib olingan aktivlarni va qabul qilingan majburiyatlarni ularning sotib olish sanasidagi bo’lgan haqqoniy qiymati bo’yicha tan oladi. Qabul qilingan majburiyat sotib olish sanasida tan olinganida, lekin unga tegishli xarajatlar keyinchalik keladigan davrgacha soliq solinadigan foydani hisoblashda chegirib tashlanmaganida, kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq paydo bo’ladi, va u muddati kechiktirilgan soliq aktivini yuzaga keltiradi. Muddati kechiktirilgan soliq aktivi, shuningdek, sotib olingan aktivlarning haqqoniy qiymati ularning soliq bazasidan kam bo’lganida kelib chiqadi. Ikkita holda ham, kelib chiqadigan muddati kechiktirilgan soliq aktivi gudvilga ta’sir qiladi; va
(g) ayrim aktivlar haqqoniy qiymati bo’yicha hisobga olinishi mumkin, yoki qayta baholanishi mumkin, biroq bu o’zgarishlar soliq qoidalari bo’yicha quyiladigan talablar nuqtai nazaridan hech qanday ekvivalent o’zgarish keltirib chiqarmasligi mumkin. Kelgusida chegiriladigan vatinchalik farq aktivning soliq bazasi uning balans qiymatidan oshib ketsa paydo bo’ladi.
Soliqlarni rejalashtirish imkoniyatlari – bu soliq zararini kelgusi yoki oldingi davrlarga o’tkazish muhlati tugamasdan xo’jalik sub’ekti tomonidan soliq solinadigan daromadni muayyan davrda shakllantirish yoki ko’paytirish uchun amalga oshirilishi mumkin bo’lgan choralardir. Masalan, ba’zi mamlakatlarda soliq solinadigan foyda quyidagi yo’llar bilan shakllantirilishi yoki ko’paytirilishi mumkin:

1. 
   foizli daromad soliqqa tortilishining ikkita usulidan birini tanlash: olingan daromadni yoki olinadigan daromadni soliqqa tortish;
   
2. 
   soliq solinadigan foydadan chegirib tashlanadigan ayrim summalarning chegirib tashlanishi muddatini kechiktirish;
   

(v) qiymati oshgan, biroq bunday oshishni aks ettirish uchun soliq bazasi o’zgarmagan, aktivlarni sotish, va ehtimol, qaytadan ijaraga olish; va
(g) soliq solinmaydigan daromadni keltiradigan aktivni (masalan, ba’zi mamlakatlarla, davlat obligatsiyalarini) soliq solinadigan daromadni keltiradigan boshqa investitsiyani sotib olish maqsadida sotish.
Muddati kechiktirilgan soliq aktivi foydalanilmagan soliq zararlari va foydalanilmagan soliq imtiyozlarini kelgusi davrlarga o’tkazish bo’yicha tan olinishi kerak, bunda u foydalanilmagan soliq zararlari va foydalanilmagan soliq imtiyozlaridan kelajakda foydalanish imkonini beradigan yetarlicha kelgusi soliq solinadigan foydaga ega bo’lishi ehtimoli mavjud bo’lgan darajada tan olinishi kerak.
Joriy va oldingi davrlar uchun joriy soliq majburiyatlari (aktivlari) soliq idoralariga hisobot davri oxirigacha kuchga kirgan yoki aslida kuchga kirgan soliq stavkalari (va soliq qonunchiligi) bo’yicha to’lanishi (soliq idoralaridan qaytarilishi) kutilayotgan summada baholanishi kerak.
Muddati kechiktirilgan soliq aktivlari va majburiyatlari aktiv qoplanadigan yoki majburiyat to’lanadigan davrda qo’llanishi kutilayotgan soliq stavkalari bo’yicha, hisobot davri oxirigacha kuchga kirgan yoki aslida kuchga kirgan soliq stavkalari (va soliq qonunchiligi) asosida baholanishi kerak.
Joriy va muddati kechiktirilgan soliq aktivlari va majburiyatlari odatda amaldagi bo’lgan soliq stavkalari (va soliq qonunchiligi) bo’yicha baholanadi. Biroq, ba’zi mamalkatlarda, xukumat tomonidan soliq stavkalarining (va soliq qonunchiligining) e’lon qilinishi aslida ular kuchga kirganligini bilan bir xil ta’sirga ega bo’ladi, ular bir necha oydan keyin kuchga kirsa ham. Bunday vaziyatda, soliq aktivlari va majburiyatlari e’lon qilingan soliq stavkasi (va soliq qonunchiligi) bo’yicha baholanadi.
Muddati kechiktirilgan soliq aktivlari va majburiyatlari diskontlanmasligi kerak. Operatsiya yoki boshqa hodisaning joriy yoki muddati kechiktirilgan soliq oqibatlarni hisobga olish ushbu operatsiya yoki boshqa hodisaning o’zi hisobga
olinishiga bilan mos bo’ladi.
Joriy va muddati kechiktirilgan soliq daromad va xarajat sifatida tan olinishi kerak va davr foydasi yoki zarari tarkibida hisobga olinishi kerak, agar bu soliq quyidagilar natijasida yuzaga kelgan bo’lmasa:

1. 
   aynan shu yoki boshqa davrda foyda yoki zararda emas, balki boshqa umumlashgan daromadda yoki to’g’ridan-to’g’ri kapitalning o’zida tan olinadigan operatsiya yoki boshqa hodisa; yoki
   
2. 
   biznes birlashuvi (BHXS 10 “Jamlangan moliyaviy hisobotlar”ga
   

muvofiq haqqoniy qiymatidagi o’zgarishlari foyda yoki zararda hisobga olinishi talab etiladigan shu’ba xo’jalik sub’ektining investitsion xo’jalik sub’ekti tomonidan sotib olinishi holatlaridan tashqari).
Joriy va muddati kechiktirilgan soliq foyda yoki zarar tarkibida tan olinmasligi kerak, agar bu soliq aynan shu yoki boshqa davrda foyda yoki zarar tarkibida tan olinmagan moddalarga tegishli bo’lsa. Shuning uchun, aynan shu yoki boshqa davrda tan olingan moddalarga tegishli bo’lgan joriy va muddati kechiktirilgan soliq:

1. 
   ushbu moddalar boshqa umumlashgan daromadda hisobga olingan bo’lsa, soliq ham boshqa umumlashgan daromadda tan olinishi kerak.
   
2. 
   ushbu moddalar to’g’ridan-to’g’ri kapitalda hisobga olingan bo’lsa, soliq ham kapitalda to’g’ridan-to’g’ri tan olinishi kerak.