Standartlari

8- MAVZU. KONSOLIDATsIYaLASh ASOSLARINI HISOBGA 
OLUVChI STANDARTLARINING TAVSIFI 
 
8.1. BHXS (IAS
Qaram tashkilotlardagi va 
 korxonalardagi 
investitsiyalar
Mazkur Standartning maqsadi qaram tashkilotlardagi investitsiyalarga nisbatan 
buxgalteriya hisobini belgilash hamda qaram tashkilotlar va 
korxonalardagi 
investitsiyalarni hisobga olishda ulush 
hisobga olish usuli 
nisbatan talablarni belgilashdan iboratdir.
Agarda tashkilot, bevosita yoki bilvosita (masalan 
tashkilotlari orqali), 
investitsiya 
20 foiz yoki undan 
ovoz berish huquqiga ega 
, 
bunday tashkilot jiddiy 
ega deb hisoblanadi, agarda bunday 
mavjud 
emasligi yaqqol namoyon 
. Aksincha, agarda tashkilot, bevosita yoki 
bilvosita (masalan 
tashkilotlari orqali), investitsiya 
20 foizdan 
kamroq ovoz berish huquqiga ega 
, bunday tashkilot jiddiy 
ega emas 
deb hisoblanadi, agarda bunday 
yaqqol namoyon 
. Boshqa investor 
investitsiya 
sezilarli yoki 
egalik huquqiga ega 
tashkilotning jiddiy 
ega 
tusqinliq qilishini anglatmaydi. 
Tashkilot tomonidan jiddiy 
mavjudligi odatda quyidagi holatning 
birida yoki bir nechasida namoyon 
:
(a) 
investitsiya 
direktorlar kengashida yoki 
boshqaruv organida vakilga ega 
; 
(b) 
siyosatni ishlab chiqish jarayonida ishtirok etish, jumladan dividendlar 
yoki boshqa taqsimotlar 
muhokamalarda ishtirok etish; 
(v) 
tashkilot bilan uning investitsiya 
o
ahamiyatli 
operatsiyalar; 
(g) 
rahbariyat xodimlarining 
almashinuvi; yoki 
(d) 
muhim texnik 
. 
Tashkilot aktsiya varrantlarini, aktsiya koll optsionlarini, oddiy aktsiyalarga 
konvertatsiya qilinadigan qarz yoki ulushli instrumentlar, yoki, agarda 
yoki konvertatsiya qilinganda, tashkilotga boshqa tashkilotning moliyaviy va 
operatsion siyosatlari 
ovoz berish huquqini beradigan yoki 
boshqa tomonning ovoz berish huquqini kamaytiradigan potentsialga ega boshqa 
instrumentlarga (
potentsial ovoz berish huquqlariga) egalik 
qilishi mumkin. Joriy davrda 
yoki konvertatsiyalanishi mumkin 
potentsial ovoz berish huquqlarining, jumladan boshqa tashkilotlar tomonidan egalik 
qilinadigan potentsial ovoz berish huquqlarining mavjudligi va 
tashkilot jiddiy 
ega 
yoki 
baholashda inobatga olinadi. Potentsial ovoz 
berish huquqlari joriy davrda 
yoki konvertatsiya qilinmaydi deb 
hisoblanadi, qachonki ular, masalan, kelgusi sanagacha yoki kelgusi hodisagacha 
yoki konvertatsiya qilinmasa. 
Potentsial ovoz berish huquqlari jiddiy 
olib kelishini baholashda, 
tashkilot potentsial huquqlarga 
etadigan barcha 
va holatlarni 
(jumladan, potentsial ovoz berish huquqlarini 
shartlari hamda alohida yoki 
birgalikda inobatga olinishidan 
nazar, har qanday boshqa shartnomaviy 

---

233 
kelishuvlarni) tahlil qiladi, bundan ushbu potentsial huquqlarni 
yoki 
konvertatsiya qilish 
rahbariyatning hohishi va moliyaviy imkoniyatlar 
istisno. 
Qachonki tashkilot investitsiya 
moliyaviy va operatsion siyosatining 
qarorlarida ishtirok etish huquqini 
, u ushbu investitsion 
ustidan jiddiy 
. Jiddiy 
mutlaq yoki nisbiy egalik huquqining 
darajasidagi 
bilan yoki ushbu 
sodir 
mumkin. Bunday 
holat, masalan, qaram tashkilot hukumat, sud, 
yoki tartibga soluvchi organ 
nazorati ostida 
sodir 
mumkin. Bunday holat shartnomaviy kelishuv 
natijasida ham sodir 
mumkin. 
Ulush 
hisobga olish usulida, dastlabki tan olinishda qaram 
tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiya tannarxda tan olinadi, va uning 
balans qiymati xarid sanasidan 
investitsiya 
foyda yoki zararidagi 
investorning ulushini tan olish paytida 
yoki kamayadi. Investitsiya 
foyda yoki zararidagi investorning ulushi investorning foyda yoki zarari 
tarkibida tan olinadi. Investitsiya 
tomonidan taqsimlangan summalarni olish 
natijasida investitsiyaning balans qiymati kamayadi. Investitsiya 
boshqa 
umumlashgan daromadidagi 
yuzaga keladigan investitsiya 
investorning ulushidagi 
natijasida ham investitsiyaning balans qiymatini 
zarur 
mumkin. Bunday 
asosiy vositalarni qayta 
baholashdan va bir valyutadan boshqa valyutaga 
zishdagi valyuta kursi 
farqlaridan yuzaga keladigan 
ichiga oladi. Ushbu 
investorning ulushi investorning boshqa umumlashgan daromadida tan olinadi (BHXS 
Moliyaviy hisobotlarni taqdim etish ga qarang). 
Investitsiya ob
tomonidan taqsimlangan summalarni olish natijasida tan 
olinadigan daromad qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiyadan 
investor tomonidan ishlab topilgan daromadning maqbul 
anglatmasligi 
mumkin, chunki olingan summalar qaram tashkilotning yoki 
korxonaning 
faoliyati natijalarini yetarlicha aks ettirmasligi mumkin. Investor investitsiya 
ustidan birgalikdagi nazoratga, yoki jiddiy 
, ega 
tufayli, investor 
qaram tashkilotning yoki 
korxonaning faoliyati natijasida ulushga, va buning 
natijasida, 
investitsiyasi 
foydalilikka egadir. Investor ushbu ulushni 
shunday hisobga oladiki, bunda ushbu investitsiya 
foyda yoki zararidagi 
investorning ulushini moliyaviy hisobotlarda aks ettirish natijasida investorning 
moliyaviy hisobotlari 
kengayadi. Natijada, ulush 
hisobga olish usuli 
investorning sof aktivlari va foyda yoki zarari 
ichiga olgan hisobotni 
. 
holatlarda, tashkilot uning egalik ulushi bilan 
daromadlarga unga 
ayni paytda huquq beradigan operatsiya natijasida, aslida, mavjud 
egalik 
ulushiga ega 
. Bunday holatlarda, investitsiya 
tomonidan 
taqsimlanadigan summalarning tashkilotga tegishli ulushi ushbu potentsial ovoz berish 
huquqlarining amalga oshirilishi hamda ayni paytda daromadlarni olishga huquq 
beradigan boshqa derivativ instrumentlardan amalda foydalanishni hisobga olgan 
holda aniqlanadi. 
MHXS 
Moliyaviy instrumentlar ulush 
hisobga olish usuli 

---

234 
hisobga olingan qaram tashkilotlardagi va 
korxonalardagi ulushlarga nisbatan 
. Qachonki potentsial ovoz berish huquqlarini qamrab oladigan 
instrumentlar mazmunan qaram tashkilotdagi va 
korxonadagi egalik ulushi 
bilan 
daromadlarga nisbatan huquqni 
, instrumentlar MHXS 9 ning 
doirasida 
. Boshqa barcha holatlarda, qaram tashkilotdagi va 
korxonadagi potentsial ovoz berish huquqlarini qamrab oladigan 
instrumentlar MHXS 9 ga muvofiq hisobga olinadi. 
Qaram tashkilotdagi va 
korxonadagi investitsiya, yoki investitsiyaning 
qismi, MHXS 
Sotish uchun 
uzoq muddatli aktivlar va tugatilgan 
faoliyatlar
ga muvofiq sotishga 
sifatida tasniflanmaguncha, 
investitsiya, yoki sotishga 
sifatida tasniflanmagan investitsiyadagi har 
qanday qoldiq ulush, uzoq muddatli aktiv sifatida tasniflanishi lozim. 
Investtsiya 
ustidan birgalikdagi nazoratga, yoki jiddiy 
, ega 
tashkilot ulush 
hisobga olish usuli 
qaram tashkilotdagi 
yoki 
korxonadagi investitsiyasini hisobga olishi lozim. 
Tashkilot 
qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
investitsiyasiga nisbatan ulush 
hisobga olish usulini 
talab etilmaydi, 
agarda tashkilot MHXS 10dagi istisno doirasida jamlangan moliyaviy hisobotlarni 
tayyorlashdan ozod etiladigan bosh tashkilot 
yoki agarda quyidagilarning 
barchasi 
: 
(a) 
Tashkilot 
egalik qilinadigan 
tashkilotidir, yoki boshqa 
tashkilotning qisman egalik qilinadigan 
tashkilotidir va uning boshqa mulk 
egalari, jumladan boshqa hollarda ovoz berish huquqiga ega 
mulk egalari, 
tashkilotning ulush bo
hisobga olish usulini 
xabardor 
qilingan va bunga qarshilik qilmaydigan 
. 
(b) 
Tashkilotning qarz yoki ulushli instrumentlari ochiq bozorda (ichki yoki 
tashqi fond birjasi yoki birjadan tashqari bozor, jumladan mahalliy va hududiy 
bozorlarda) savdo qilinmasa. 
(v) 
Tashkilot ochiq bozorda instrumentlarning har qanday turkumini emissiya 
qilish maqsadida qimmatli 
qumitasiga yoki boshqa tartibga soluvchi 
tashkilotga 
moliyaviy hisobotlarini taqdim etmagan 
a hamda taqdim 
etish jarayonida 
. 
(g) 
Tashkilotning yakuniy yoki har qanday oraliq bosh tashkilot MHXSlarga 
mos keladigan jamlangan moliyaviy hisobotlarni aholi foydalanishi uchun chop etsa. 
Qachonki qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiya bevosita, 
yoki bilvosita, venchur kapital tashkiloti 
tashkilot, yoki 
fond, birlik 
trast fondi va 
tashkilotlari, jumladan investitsiyaga-
fondlari, orqali egalik qilinsa, tashkilot ushbu qaram tashkilotlardagi yoki 
korxonalardagi investitsiyalarni MHXS 9 ga muvofiq haqqoniy qiymatidagi 
foyda yoki zararda hisobga olinadigan investitsiya sifatida aks ettirishni 
tanlashi mumkin.
Qachonki tashkilot qaram tashkilotda investitsiyaga ega 
, uning 
qismi bilvosita venchur kapital tashkiloti, yoki 
fond, birlik trast fondi va 
tashkilotlari, jumladan investitsiyaga-
fondlari, 
orqali egalik qilinsa, bunda venchur kapital tashkiloti, yoki 
fond, birlik trast 

---

235 
fondi va 
tashkilotlari, jumladan investitsiyaga-
fondlari, investitsiyaning ushbu qismi ustidan jiddiy 
ega 
nazar, tashkilot qaram tashkilotdagi investitsiyaning ushbu qismini MHXS 9 ga 
muvofiq haqqoniy qiymatidagi 
foyda yoki zararda hisobga olinadigan 
investitsiya sifatida aks ettirishni tanlashi mumkin. Agarda tashkilot ushbu tanlovni 
amalga oshirsa, tashkilot venchur kapital tashkiloti, yoki 
fond, birlik trast fondi 
va 
tashkilotlari, jumladan investitsiyaga-
fondlari, orqali egalik qilinmaydigan qaram tashkilotdagi 
investitsiyasining har 
qanday qoldiq qismiga nisbatan ulush 
hisobga olish usulini qo
lozim.
Tashkilot sotish uchun 
sifatida tasniflanish mezonini 
qanoatlantiradigan qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiyaga, yoki 
investitsiyaning qismiga, nisbatan MHXS 5 ni 
lozim. Sotish uchuna 
an sifatida tasniflanmagan qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
investitsiyaning har qanday qoldiq qismi sotish uchun 
sifatida 
tasniflangan qismning chiqib ketishi sodir 
qadar ulush 
hisobga 
olish usulida hisobga olinishi lozim. Chiqib ketish sodir 
, tashkilot 
qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi har qanday qoldiq ulushni MHXS 9 ga 
muvofiq hisobga olishi lozim, bunda qoldiq ulush tashkilot ulush 
hisobga 
olish usulidan foydalanadigan holatdagi qaram tashkilot yoki 
korxona 
davom etmaguncha. 
Qachonki oldin sotish uchun 
sifatida tasniflangan qaram 
tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiyaga, yoki investitsiyaning qismi, 
bundan buyon bunday tasniflanish mezonini qanoatlantirmasa, u sotish uchun 
sifatida tasniflangan sanadan boshlab retrospektiv tarzda ulush 
hisobga olish usuli yordamida hisobga olinishi lozim. Sotish uchun 
sifatida tasniflanishdan keyingi davrlardagi moliyaviy hisobotlar 
navbatida 
lozim.
Tashkilot ulush 
hisobga olish usulidan foydalanishni shunday sanadan 
boshlab 
lozimki, bunda uning investitsiyasi qaram tashkilot yoki 
korxonaga investitsiya 
boshqa hisoblanmaydi:
(a) 
Agar investitsiya 
tashkilotga investitsiya 
, tashkilot 
investitsiyasini MHXS 
Biznes birlashuvlari va MHXS 10 ga 
muvofiq hisobga olishi lozim. 
(b) 
Agarda sobiq qaram tashkilotdagi yoki 
hma korxonadagi qoldiq ulush 
moliyaviy aktiv 
, tashkilot qoldiq ulushni haqqoniy qiymatda baholashi lozim. 
Qoldiq ulushning haqqoniy qiymati, xuddi MHXS 9 ga muvofiq moliyaviy aktivdek, 
dastlabki tan olinishda uning haqqoniy qiymati sifatida hisoblanishi lozim. Tashkilot 
foyda yoki zararda quyidagilar 
har qanday farqni tan olishi lozim: 
- 
har qanday qoldiq ulushning haqqoniy qiymati va qaram tashkilotdagi 
yoki 
korxonadagi ulush qismining chiqib ketishi 
har qanday 
tushumlar bilan 
- 
ulush 
hisobga olish usuli 
sanadagi investitsiyaning 
balans qiymati. 
(v) 
Qachonki tashkilot ulush 
hisobga olish usulidan foydalanishni 
, tashkilot ushbu investitsiyaga nisbatan oldin boshqa umumlashgan 

---

236 
daromadda tan olingan barcha miqdorlarni shunday bir xil asosda hisobga olishi 
lozimki, xuddi investitsiya 
tegishli aktivlarni yoki majburiyatlarni bevosita 
hisobdan chiqarganda talab etilgan kabi asosda. 
Shu tufayli, agarda investitsiya 
tomonidan oldin boshqa umumlashgan 
daromadda tan olingan foyda yoki zarar tegishli aktivlar yoki majburiyatlar hisobdan 
chiqarilganida foyda yoki zarar tarkibida qayta tasniflanadigan 
, tashkilot oldin 
kapitalda aks ettirilgan foyda yoki zararni ulush 
ha hisobga olish usuli 
foyda yoki zarar tarkibiga 
(qayta tasniflash 
tuzatish 
sifatida). Masalan, agarda qaram tashkilot yoki 
korxona xorijdagi 
tegishli 
kurs farqlariga ega 
va tashkilot ulush 
hisobga olish 
usulidan foydalanishni 
, tashkilot xorijdagi 
nisbatan oldin boshqa 
umumlashgan daromadda tan olingan foyda yoki zararni foyda yoki zararga 
(qayta tasniflashi) lozim. 
Agarda qaram tashkilotdagi investitsiya 
korxonadagi investitsiyaga 
yoki 
korxonadagi investitsiya tashkilotdagi investitsiyaga 
, 
tashkilot ulush 
hisobga olish usulini 
davom ettiradi va qoldiq 
ulushni qayta baholamaydi.
Agarda tashkilotning qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi egalik 
ulushi kamaysa, ammo tashkilot ulush 
hisobga olish usulini 
davom 
ettirsa, tashkilot egalik ulushidagi ushbu kamayishga nisbatan oldin boshqa 
umumlashgan daromadda tan olingan foyda yoki zararning qismini foyda yoki zararga 
(qayta tasniflashi) lozim, xuddiki ushbu foyda yoki zarar tegishli aktivlar 
yoki majburiyatlarning chiqib ketishida foyda yoki zararga 
(qayta 
tasniflanishi) talab etilganidek.
Ulush 
yicha hisobga olish usulini 
uchun 
amallarning 
BHXS 10 da izohlangan jamlash amallariga 
. Bundan tashqari, 
tashkilotini sotib olishni hisobga olishda 
amallarni 
belgilaydigan tushunchalar qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
investitsiyani sotib olishni hisobga olishda ham qabul qilinadi. 
Guruhning qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi ulushi bosh tashkilot 
va uning 
tashkilotlari tomonidan ushbu qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi egalik huquqlarining jamlanmasidir. Guruhning boshqa qaram 
tashkilotlardagi yoki 
korxonalardagi egalik huquqlari ushbu maqsadda 
inobatga olinmaydi. Qachonki qaram tashkilot yoki 
korxona 
tashkilotlarga, qaram tashkilotlarga yoki 
korxonalarga ega 
, ulush 
hisobga olish usulini 
hisobga olinadigan foyda yoki zarar, boshqa 
umumlashgan daromad va sof aktivlar 
moliyaviy hisobotlarda bir xil hisob 
siyosatlari aks ettirilishi uchun zarur 
har qanday tuzatishlar kiritilishidan keyin 
qaram tashkilotning yoki 
korxonaning moliyaviy hisobotlarida tan olingan 
foyda yoki zarar, boshqa umumlashgan daromad va sof aktivlari hisoblanadi 
(jumladan qaram tashkilotning yoki qo
korxonaning uning qaram tashkilotlar 
yoki 
korxonalari foyda yoki zararidagi, boshqa umumlashgan daromadidagi 
va sof aktivlaridagi ulushi) . 
Tashkilot (jumladan uning jamlangan 
tashkilotlari) bilan uning qaram 
tashkiloti yoki 
korxonasi 
Pastdan yuqoriga qaratilgan
va 

---

237 
Yuqoridan pastga qaratilgan operatsiyalardan yuzaga keladigan foyda yoki zararlar 
tashkilotning moliyaviy hisobotlarida faqatgina 
investorlarning qaram tashkilotdagi yoki 
hma korxonadagi ulushlari darajasida tan 
olinadi Pastdan yuqoriga qaratilgan operatsiyalar, masalan, qaram tashkilotdan yoki 
korxonadan investorga aktivlarning sotilishidir
Yuqoridan pastga 
qaratilgan operatsiyalar, masalan, investordan uning qaram tashkilotga yoki 
korxonasiga aktivlarning sotilishi yoki taqdim etilishidir. Ushbu operatsiyalardan 
yuzaga keladigan investorning qaram tashkilotning yoki 
korxonaning foyda 
yoki zararlaridagi ulushi chiqarib tashlanadi.
Qachonki yuqoridan pastga qaratilgan operatsiyalar sotiladigan yoki taqdim 
etiladigan aktivlarning sof sotish qiymatida kamayishni, yoki ushbu aktivlarning 
qadrsizlanishi natijasida olinadigan zararni, aks ettirsa, ushbu zararlar investor 
tomonidan 
tan olinishi lozim. Qachonki pastdan yuqoriga qaratilgan 
operatsiyalar sotib olinadigan aktivlarning sof sotish qiymatida kamayishni, yoki 
ushbu aktivlarning qadrsizlanishi natijasida olinadigan zararni, aks ettirsa, investor 
ushbu zararlardagi 
ulushini tan olishi lozim. 
Nomonetar aktivning qaram tashkilotga yoki 
korxonaga qaram 
tashkilot yoki 
korxona kapitalidagi ulush evaziga berilishi BHXS 
Asosiy 
vositalar da izohlangandek ushbu nomonetar aktivning kapitalga 
sifatida 
berilishi tijorat maqsadlarida amalga oshirilmagan holatdan tashqari. Agarda ushbu 
tijorat maqsadida amalga oshirilmagan 
, foyda yoki zarar 
deb hisoblanadi. Bunday 
foyda va zararlar ulush 
hisobga olish usuli yordamida hisobga olingan investitsiyadan chegirib 
tashlanishi lozim va tashkilotning moliyaviy holat 
jamlangan hisobotida 
yoki tashkilotning investitsiyalari ulush 
hisobga olish usuli yordamida 
hisobga olingan moliyaviy holat 
dagi hisobotida muddati kechiktirilgan foyda 
yoki zararlar sifatida taqdim etilmasligi lozim. 
Agar tashkilot qaram tashkilot yoki 
korxona kapitalidagi ulushga ega 
tarzda, monetar yoki nomonetar aktivlarni ham olsa, tashkilot 
olingan monetar yoki nomonetar aktivlarga tegishli 
nomonetar 
foyda yoki zararning qismini 
foyda yoki zararida 
tan oladi.
Investitsiya qaram tashkilot yoki 
korxonani tashkil etadigan sanadan 
boshlab ulush bo
hisobga olish usuli asosida hisobga olinadi. Investitsiya sotib 
olinganida, investitsiyaning tannarxi bilan investitsiya 
aniqlanadigan 
aktivlari va majburiyatlarining sof haqqoniy qiymatlaridagi tashkilotning ulushi 
har qanday farq quyidagicha hisobga olinadi:
(a) 
Qaram tashkilotga yoki 
korxonaga tegishli gudvill 
investitsiyaning balans qiymatiga kiritiladi. Ushbu gudvillni amortizatsiya qilishga 
ruxsat etilmaydi. 
(b) 
investitsiya 
aniqlanadigan aktivlari va majburiyatlarining sof 
haqqoniy qiymatidagi tashkilot ulushining investitsiya tannarxidan har qanday ortiq 
qismi investitsiya sotib olingan davrda qaram tashkilotning yoki 
korxonaning 
foyda yoki zararidagi tashkilotning ulushini aniqlashda daromad sifatida hisobga 
olinadi. 
Qaram tashkilotning yoki 
korxonaning foyda yoki zararidagi 

---

238 
tashkilotning ulushiga xarid sanasidan 
tegishli tuzatishlar, masalan, xarid 
sanasidagi eskirish hisoblanadigan aktivlarning haqqoniy qiymatlariga asoslangan 
ularning eskirishini hisobga olish maqsadida amalga oshiriladi. Xuddi shuningdek,
qaram tashkilotning yoki 
korxonaning foyda yoki zararidagi tashkilotning 
ulushiga xarid sanasidan 
tegishli tuzatishlar gudvill yoki asosiy vositalar 
kabilar uchun qadrsizlanishdan olingan zararlarni hisobga olish maqsadida amalga 
oshiriladi. 
Qaram tashkilotning yoki 
korxonaning eng yaqin oradagi oldingi davr 
uchun moliyaviy hisobotlari tashkilot tomonidan ulush 
hisobga olish usulini 
ashda foydalaniladi. Qachonki tashkilotning hisobot davrining oxiri qaram 
tashkilotning yoki 
korxonanining hisobot davri oxiridan farq qilsa, qaram 
tashkilot yoki 
korxona tashkilotning foydalanishi uchun tashkilotning 
moliyaviy hisobotlarining sanasi bilan bir xil 
sana holatiga 
moliyaviy 
hisobotlarini tayyorlaydi, bunda uni tayyorlash amaliy imkonsiz 
. 
Qachonki ulush 
hisobga olish usulini 
foydalanilgan qaram 
tashkilotning yoki 
korxonaning moliyaviy hisobotlari tashkilotning 
moliyaviy hisobotlari sanasidan farq qiladigan sanada tayyorlangan 
, tuzatishlar 
ushbu sana bilan tashkilotning moliyaviy hisobotlari sanasi orasida sodir 
muhim operatsiyalar yoki hodisalar 
nisbatan amalga oshirilishi lozim. Har 
qanday holatda, qaram tashkilotning yoki 
korxonanining hisobot davri oxiri 
bilan tashkilotning hisobot davrining oxiri 
farq uch oydan ortiq 
lozim. Hisobot davrlarining uzunligi va hisobot davrlari oxirlari 
har qanday 
farq davrdan davrga bir xil 
lozim.
Tashkilotning moliyaviy hisobotlari bir xil 
operatsiyalar va hodisalar 
uchun yagona hisob siyosatlari asosida tayyorlanishi lozim.
Agarda qaram tashkilot yoki 
korxona bir xil operatsiyalar va hodisalar 
uchun tashkilotning hisob siyosatlaridan farq qiladigan siyosatlardan foydalansa, 
tuzatishlar qaram tashkilotning yoki 
korxonaning hisob siyosatlarini 
tashkilotning siyosatlariga mos kelishini 
inlash uchun amalga oshiriladi, qachonki 
qaram tashkilotning yoki 
korxonaning moliyaviy hisobotlari tashkilot 
tomonidan ulush 
hisobga olish usulini 
foydalanilsa.
Agarda qaram tashkilot yoki 
korxona tashkilotdan tashqari boshqa 
tomonlar tomonidan egalik qilinadigan amaldagi kumulyativ imtiyozli aktsiyalarga 
ega 
va ular kapital sifatida tasniflangan 
, tashkilot foyda yoki zarardagi 
ulushini bunday aktsiyalar 
dividendlarga nisbatan 
ndan 
hisoblaydi, bunda dividendlar 
qilingan yoki qilinmaganligidan 
nazar.
Agarda qaram tashkilotning yoki 
korxonaning zararlaridagi 
tashkilotning ulushi uning qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi ulushiga 
teng yoki ortiq 
, tashkilot keyingi zararlardagi 
ulushini tan olishni 
. 
Qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi ulush, ulush 
hisobga olish 
usuli asosida aniqlangan qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
investitsiyaning balans qiymati 
, unga qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi tashkilotning sof investitsiyasining qismini, mohiyatan, tashkil etadigan 
har qanday uzoq muddatli ulushlar 
. Masalan, yaqin kelajakda hisob-kitob 

---

239 
qilinishi rejalashtirilmagan yoki sodir 
ehtimoli mavjud 
modda, 
mohiyatan, ushbu qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi tashkilotning 
investitsiyasining 
olib keladi. Bunday moddalar imtiyozli aktsiyalarni va 
uzoq muddatli debitorlik qarzlari yoki kreditlarni 
ichiga olishi mumkin, ammo 
savdo 
debitorlik qarzlari, savdo 
kreditorlik qarzlarini yoki 
kafolatlangan kreditlar kabi tegishli garov mavjud 
har qanday uzoq muddatli 
debitorlik qarzlarini 
ichiga olmaydi. Oddiy aktsiyalardagi tashkilotning 
investitsiyasidan ortiq miqdorda ulush 
hisobga olish usuli orqali tan olingan 
zararlar qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi tashkilot ulushining boshqa 
tarkibiy qismlariga ularning muddatiga teskari (
likvidatsiyada afzalligi) tarzda 
. 
Tashkilotning investitsiya 
ulushi nolgacha kamaytirilganidan 
, 
faqatgina tashkilot yuridik yoki konstruktiv majburiyatlarga ega 
yoki qaram 
tashkilot yoki 
korxona nomidan 
amalga oshirgan darajada 
zararlar qoplanadi, va majburiyat tan olinadi. Agarda qaram tashkilot yoki 
korxona keyinchalik foydalarni hisobotda aks ettirsa, tashkilot faqatgina 
foydalardagi 
ulushi tan olinmagan zararlardagi ulushiga teng 
lgandan 
ushbu foydalardagi 
ulushini tan olishni boshlaydi. 
Ulush 
hisobga olish usulini 
, jumladan qaram tashkilotning 
yoki 
korxonaning zararlarini tashkilot qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
sof investitsiyasining 
qadrsizlanishi 
zararni 
tan olishi kerak yoki kerak emasligini aniqlash uchun BHXS 
Moliyaviy 
instrumentlar: tan olish va baholash ni 
.
Tashkilot sof investitsiyaning 
qismini va qadrsizlanish 
zarar 
miqdorini tashkil etmaydigan qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi 
sof investitsiyasiga nisbatan har qanday 
qadrsizlanish zararini tan olishi 
zarurligini aniqlash uchun BHXS 39 ni 
.
Qaram tashkilotdagi yoki 
ma korxonadagi investitsiyaning balans 
qiymatining qismini tashkil etadigan gudvill alohida tan olinmasligi tufayli, u BHXS 
Aktivlarning qadrsizlanishi dagi qadrsizlanishga tekshirish talablarini 
maqsadida uning qardsizlanganligi tekshirilmaydi. Aksincha, investitsiyaning butun 
balans qiymati BHXS 36 ga muvofiq yagona aktiv sifatida uning qoplanadigan 
summasini (foydalanishdagi qiymat bilan sotish xarajatlari chegirilgandagi haqqoniy 
qiymat 
) uning balans qiymatiga taqqoslash 
bilan 
investitsiyaning qadrsizlanganligi tekshiriladi, agar BHXS 39 ning talablari 
natijasida investitsiya qadrsizlangan 
mumkinligi aniqlansa. 
Ushbu holatlarda tan olingan qadrsizlanish 
zarar qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiyaning balans qiymatining 
qismini tashkil 
etadigan har qanday aktiv, jumladan gudvil, hisobidan qoplanmaydi. 
navbatida, 
ushbu qadrsizlanish 
zararning tiklanishi BHXS 36 ga muvofiq 
investitsiyaning qoplanadigan summasi oshishi darajasida tan olinadi. Investitsiyaning 
foydalanishdagi qiymatini aniqlashda, tashkilot quyidagilarni baholaydi:
(a) 
qaram tashkilot yoki 
korxona tomonidan hosil qilinishi kutilgan 
kelgusi pul oqimlarining joriy qiymatidagi 
ulushini, jumladan qaram tashkilot 
yoki 
korxona faoliyatlaridan pul oqimlari va investitsiyaning yakuniy chiqib 

---

240 
ketishidan tushumlardagi ulushini; yoki 
(b) 
investitsiyadan va uning yakuniy chiqib ketishidan olinadigan 
dividendlardan yuzaga kelishi kutilgan baholangan kelgusi pul oqimlarining joriy 
qiymatini. 
farazlardan foydalangan holda, ikkala usul ham bir xil natijani 
. 
Qaram tashkilotdagi yoki 
korxonadagi investitsiyaning qoplanadigan 
qiymati har bir qaram tashkilot yoki 
korxona uchun baholanishi lozim, bunda 
qaram tashkilot yoki 
korxona 
faoliyatida tashkilotning boshqa aktivlari 
pul oqimlaridan sezilarli darajada mustaqil 
pul oqimlarini yuzaga 
keltirmaguncha.