Standartlari

 

---

205 
7.2. BHXS (IAS
Moliyaviy instrumentlar: tan olish va baholash
Mazkur Standart barcha tadbirkorlik 
tomonidan moliyaviy 
instrumentlarning barcha turlariga nisbatan 
lozim, quyidagilar bundan 
mustasno:
(a) 
BHXS 
Jamlangan moliyaviy hisobotlar
BHXS 
Alohida 
moliyaviy hisobotlar yoki BHXS 
Qaram tadbirkorlik 
va 
korxonalardagi investitsiyalar ga muvofiq hisobga olinadigan 
tadbirkorlik 
, qaram tadbirkorlik 
va 
korxonalardagi 
ulushlar. Biroq, tadbirkorlik 
BHXS 27 yoki
 
BHXS 28 ga muvofiq mazkur 
Standart 
hisobga olinadigan 
tadbirkorlik 
, qaram 
tadbirkorlik 
yoki 
korxonadagi ulushga nisbatan ushbu 
Standartni 
lozim. Tadbirkorlik 
tadbirkorlik 
, 
qaram tadbirkorlik 
yoki 
korxonadagi ulush 
derivativlarga nisbatan ham ushbu Standartni 
lozim, bunda derivativlar 
BHXS 
Moliyaviy instrumentlar: taqdim etish dagi tadbirkorlik 
ulushli instrumenti 
qanoatlantirmaguncha. 
(b) 
BHXS 
Ijara qo
ijara kelishuvlari 
huquqlar va 
majburiyatlar. Biroq: 
- 
ijaraga beruvchi tomonidan tan olingan ijara 
debitorlik 
qarzlariga nisbatan mazkur Standartning hisobdan chiqarish va qadrsizlanishga 
tegishli shartlari 
; 
- 
ijaraga oluvchi tomonidan tan olingan moliyaviy ijara 
majburiyatlarga nisbatan mazkur Standartning hisobdan chiqarishga tegishli shartlari 
; va 
- 
ijaralarga singdirilgan derivativlarga nisbatan mazkur Standartning 
singdirilgan derivativlar shartlari 
. 
(v) 
BHXS 
Xodimlarning daromadlari
xodimlarga haq 
(va nafaqa) 
tizimlariga asosan xodimlar huquqlari va majburiyatlari. 
(g) 
tadbirkorlik 
tomonidan chiqarilgan moliyaviy instrumentlar, 
qaysiki BHXS 32 dagi ulushli instrumentning 
qanoatlantiradi. Biroq, bunday 
ulushli instrumentlarning egasi ushbu instrumentlarga nisbatan ushbu Standartni 
lozim, 
bunda 
ular 
yuqoridagi 
(a) 
da 
keltirilgan 
istisnoni 
qanoatlantirmaguncha.
(d) 
huquqlar va majburiyatlar, qaysiki - MHXS 
shartnomalari
da 
shartnomasi asosida yuzaga keladi, bunda MHXS 9 
Moliyaviy instrumentlar ning A-ilovasida keltirilgan moliyaviy kafolat shartnomasi 
qanoatlantiradigan sug
shartnomasi asosida yuzaga keladigan huquqlar va 
majburiyatlardan tashqari, yoki - MHXS 4 
doirasidagi shartnoma asosida 
yuzaga keladi, chunki u ixtiyoriy ishtirok etish imkoniyatini 
ichiga oladi. Biroq, 
mazkur Standart MHXS 4 
doirasidagi shartnomaga singdirilgan derivativga 
nisbatan 
, agarda derivativning 
MHXS 4 
doirasida alohida 
shartnoma 
. Bundan tashqari, agarda moliyaviy kafolat shartnomalarining 
emitenti bunday shartnomalarni 
shartnomalari sifatida inobatga olganini va 
shartnomalariga xos ravishda hisobga olganini oldinroq aniq tarzda 
tasdiqlagan 
, emitent bunday moliyaviy kafolat shartnomalariga nisbatan 

---

206 
mazkur Standartni yoki MHXS 4 ni 
tanlashi mumkin. Emitent ushbu 
tanlovni shartnomaga qarab amalga oshirishi mumkin, ammo har bir shartnoma uchun 
tanlangan yondashuv keyinchalik 
. 
(e) 
sotib oluvchi va sotuvchi aktsiyador 
sotib olinuvchini sotib 
olish yoki sotish 
har qanday forvard shartnomasi, qaysiki kelgusi xarid 
sanasida biznes birlashuviga olib keladi. Forvard shartnomasining muddati odatda 
talab etilgan har qanday tasdiqlashlar va operatsiyani tugatish uchun zarur 
muddatdan oshmasligi kerak. 
(j) 
Kredit majburiyatlarning emitenti ushbu Standartning 
doirasida 
kredit majburiyatlari uchun BHXS 
Rezervlar, shartli majburiyatlar va 
shartli aktivlar ni 
lozim. Biroq, barcha kredit majburiyatlariga nisbatan 
mazkur Standartning hisobdan chiqarishga tegishli shartlari 
.
(z) 
MHXS 
Aktsiyaga asoslangan 
aktsiyaga 
asoslangan 
operatsiyalaridagi moliyaviy instrumentlar, shartnomalar va 
majburiyatlar. 
(i) 
shunday majburiyatni hisob-kitob qilishni amalga oshirish uchun 
tadbirkorlik 
talab etilgan sarflarni qoplash 
olish 
huquqlariki, bunda tadbirkorlik 
ushbu majburiyatni BHXS 37 ga muvofiq 
rezerv sifatida tan oladi yoki ushbu majburiyat uchun oldingi davrda BHXS 37 ga 
muvofiq rezervni tan olgan.
Quyidagi kredit majburiyatlari ushbu Standartning 
doirasidadir:
(a) 
Tadbirkorlik 
haqqoniy qiymatidagi 
foyda yoki 
zararda hisobga olinadigan moliyaviy majburiyatlar sifatida belgilaydigan kredit 
majburiyatlari. Kredit majburiyatlaridan yuzaga keladigan aktivlarni ularni 
shakllantirishdan qisqa muddatdan 
sotish 
oldingi amaliyotlarga ega 
tadbirkorlik 
aynan shu turkumdagi 
barcha kredit 
majburiyatlariga nisbatan ushbu Standartni 
lozim.
(b) 
Hisoblashishdagi farqi sof asosda pul 
bilan 
yoki 
boshqa moliyaviy instrumentni yetkazib berish yoki emissiya qilish orqali hisob-kitob 
qilinishi mumkin 
kredit mujburiyatlari. Ushbu kredit mujburiyatlari 
derivativlardir. Kredit majburiyati kredit 
-
tufayligina sof 
holda hisob-kitob qilindi deb hisoblanmaydi (masalan, qurilishni amalga oshirish 
davomida qismlarga 
-
boriladigan qurilish ipoteka krediti). 
(v) 
Bozor foiz stavkasidan past darajada kredit ajratish 
majburiyatlari.
Mazkur Standart pul 
yoki boshqa moliyaviy instrument bilan sof 
asosda, yoki moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash orqali, xuddiki shartnomalar 
moliyaviy instrumentlar 
, hisob-kitob qilinishi mumkin 
nomoliyaviy moddani sotib olish yoki sotish shartnomalari uchun 
lozim, 
bundan tadbirkorlik 
tutgan xarid, sotuv yoki foydalanish talablariga 
muvofiq nomoliyaviy moddani qabul qilish yoki yetkazib berish maqsadida tuzilgan 
va saqlanayotgan shartnomalar mustasno. 
Bir necha usullar mavjudki, bunda nomoliyaviy moddani sotib olish yoki sotish 
shartnomasi pul 
yoki boshqa moliyaviy instrument bilan sof asosda, yoki 
moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash orqali, hisob-kitob qilinishi mumkin. Ular 

---

207 
quyidagilarni 
ichiga oladi:
(a) 
qachonki shartnoma shartlari biror tomonga pul 
yoki boshqa 
moliyaviy instrument bilan sof asosda, yoki moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash 
orqali, hisob-kitob qilishga imkon berganida; 
(b) 
qachonki pul 
yoki boshqa moliyaviy instrument bilan sof 
asosda, yoki moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash orqali hisob-kitob qilish 
imkoniyati shartnoma shartlarida aniq belgilanmagan, ammo tadbirkorlik 
shunga 
shartnomalarni pul 
yoki boshqa moliyaviy instrument 
bilan sof asosda, yoki moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash orqali hisob-kitob qilish 
amaliyotiga ega 
(kontragent bilan 
hisob-kitob shartnomalarini tuzish 
orqali yoki shartnomaning hisob-kitob qilinishidan yoki muddati tugashidan oldin 
shartnomani sotish orqali); 
(v) 
shartnomalar 
, qachonki tadbirkorlik 
asosdagi 
aktivning yetkazib berilishini qabul qilish va yetkazib berilgandan 
qisqa muddat 
ichida narxdagi qisqa muddatli tebranishlar yoki diler marjasidan foydaga erishish 
maqsadida uni sotish tajribasiga ega 
; va 
(g) 
qachonki shartnoma predmeti 
nomoliyaviy modda pul 
tezda aylantirilganda. 
(b) yoki (v) 
shartnomalar tadbirkorlik 
tutgan 
xarid, sotuv yoki foydalanish talablariga muvofiq nomoliyaviy moddani qabul qilish 
yoki yetkazib berish maqsadida tuzilgan shartnomalar emas, va shu tufayli, u mazkur 
Standartning 
doirasidadir.
(a) yoki (g) bandga muvofiq pul 
yoki boshqa moliyaviy instrument 
bilan sof asosda, yoki moliyaviy instrumentlarni ayirboshlash orqali hisob-kitob qilish 
mumkin 
nomoliyaviy moddani sotib olish yoki sotish 
chiqarilgan 
optsion mazkur Standartning 
doirasidadir. Bunday shartnoma tadbirkorlik 
tutgan xarid, sotuv yoki foydalanish talablariga muvofiq nomoliyaviy 
moddani qabul qilish yoki yetkazib berish maqsadida tuzilmaydi.
MHXS 9 va BHXS 32 da 
atamalar ushbu standartda MHXS 9da 
belgilangan 
foydalaniladi: MHXS 9 va BHXS 32 quyidagi atamalarni 
:
hisobdan chiqarish 
derivativ 
ulushli instrument 
haqqoniy qiymat 
moliyaviy aktiv 
moliyaviy kafolat shartnomasi 
moliyaviy instrument 
moliyaviy majburiyat 
va ushbu 
. 
Ushbu standartda quyidagi belgilangan 
atamalardan foydalaniladi: 
Moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning amortizatsiyalangan qiymati - 
bu moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning dastlab tan olinganda baholangan 
qiymati minus asosiy qarz 
, plyus yoki minus effektiv foiz stavkasini 
holda 
h qiymat bilan 
qiymati orasidagi aniqlangan har 

---

208 
qanday farqning 
amortizatsiyasi hamda minus qadrsizlanish yoki umidsiz 
qarzlar 
har qanday kamayish summasi (bevosita yoki rezerv schyotidan 
foydalangan holda). 
Effektiv foiz usuli - bu moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning (yoki 
moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlar guruhining) amortizatsiyalangan 
qiymatini hisoblash va foizli daromad yoki foizli xarajatni tegishli davrda taqsimlash 
usulidir.
Effektiv foiz stavkasi - bu moliyaviy instrumentning kutilgan xizmat muddati, 
yoki 
, qisqaroq muddat davomida baholangan kelgusi pul 
yoki tushumlarini moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning sof balans 
qiymatigacha mutlaqo 
diskontlaydigan foiz stavkasidir. Effektiv foiz stavkasini 
hisoblashda, tadbirkorlik 
moliyaviy instrument shartnomasining barcha 
shartlarini (masalan, oldindan 
koll va shunga 
optsioplarni) inobatga 
olgan holda pul oqimlarini baholashi lozim, ammo kelgusi kreditzararlarini 
olmasligi lozim. Hisoblash shartnoma tomonlari 
yoki olingan 
hamda effektiv foiz stavkasining ajralmas qismi hisoblanadigan barcha haqlar va 
(BHXS 
Daromad ga qarang), bitimga doir xarajatlarni va boshqa 
barcha mukofotlar yoki diskontlarni qamrab oladi. Bunda shunday faraz mavjudki, pul 
oqimlari va 
moliyaviy instrumentlar guruhining kutilgan xizmat muddati 
ishonchli baholanadi. Biroq, pul oqimlarini yoki moliyaviy instrumentning (moliyaviy 
instrumentlar guruhining) kutilgan xizmat muddatini ishonchli baholash imkoni 
ayrim holatlarda, tadbirkorlik 
moliyaviy instrumentning 
(moliyaviy instrumentlar guruhining) 
shartnomaviy muddati davomidagi 
shartnomaviy pul oqimlaridan foydalanishi lozim. 
Bitimga oid xarajatlar - bu moliyaviy aktiv yoki moliyaviy majburiyatning 
xaridi, emissiyasi yoki chiqib ketishi bilan bevosita 
xarajatlardir. 
xarajat bu shunday xarajatki, qaysiki sarflanmagan 
edi, agarda 
tadbirkorlik 
moliyaviy instrumentni sotib olmaganda, emissiya qilmaganda 
yoki chiqib ketishini amalga oshirmaganda edi. 
kelishuv - bu belgilangan kelgusi sana yoki sanalarda belgilangan narxda 
resurslarning belgilangan miqdorining almashinuvi 
majburiyat yuklaydigan 
kelishuvdir.
Rejalashtirilgan operatsiya - bu majburiy 
, ammo kutilgan kelgusi 
operatsiyadir.
Xejlash instrumenti - bu belgilangan derivativ yoki (faqat xorijiy valyuta 
kursidagi o
riskining xedji uchun) belgilangan no-derivativ moliyaviy aktiv 
yoki belgilangan no-derivativ moliyaviy majburiyat 
, ularning haqqoniy qiymati 
va pul oqimlari belgilangan xejlangan moddaning haqqoniy qiymatidagi yoki pul 
oqimlaridagi 
shlarni qoplashi kutiladi.
Xejlangan modda - bu aktiv, majburiyat, 
kelishuv, yuqori ehtimolli 
rejalashtirilgan operatsiya yoki xorijdagi 
sof investitsiya 
, bunda u 
(a) tadbirkorlik 
hakqoniy qiymatdagi yoki pul oqimlaridagi 
riskiga duchor etadi va (b) xejlanadigan sifatida belgilanadi. 
Xej samaradorligi - bu xejlangan riskga tegishli 
xejlangan moddaning 
haqqoniy qiymatidagi yoki pul oqimlaridagi 
xejlash instrumentining 

---

209 
haqqoniy qiymatidagi yoki pul oqimlaridagi 
bilan qoplanish darajasidir.
Amortizatsiyalangan qiymatda baholangan moliyaviy aktivlar 
qadrsizlanish va umidsiz qarzlar. 
Tadbirkorlik 
har bir hisobot davri oxirida amortizatsiyalangan qiymatda 
baholangan 
moliyaviy 
aktivning 
yoki 
moliyaviy 
aktivlar 
guruhining 
qadrsizlanganligini tasdiqlovchi har qanday 
dalil mavjud yoki mavjud 
emasligini baholashi lozim. Agar bunday dalil mavjud 
, tadbirkorlik 
har 
qanday qadrsizlanish zarari summasini aniqlash uchun 
lozim.
Moliyaviy aktiv yoki moliyaviy aktivlar guruhi qadrsizlangan 
va 
qadrsizlanish zararlari hisobga olinadi, faqatgina agarda aktiv dastlab tan olingandan 
sodir 
bir yoki bir necha hodisalar 
zararli hodisa
natijasida 
qadrsizlanishning 
dalili mavjud 
va zararli hodisa (yoki hodisalar) 
ishonchli baholanishi mumkin 
moliyaviy aktiv yoki moliyaviy aktivlar 
guruhining baholangan kelgusi pul oqimlariga nisbatan 
ega 
sa. 
Qadrsizlanishga sabab 
yagona, aniq bir hodisani aniqlash imkoni 
mumkin. Balki bir necha hodisalarning umumlashgan 
qadrsizlanishga sabab 
mumkin. Kelgusi hodisalar natijasida kutilayotgan zararlar, ehtimoli qanchalik 
nazar, tan olinmaydi. Moliyaviy aktiv yoki moliyaviy aktivlar 
guruhi qadrsizlanganligini bildiradigan 
dalil quyidagi zararli hodisalar 
aktiv egasining 
kuzatiladigan 
ichiga oladi:
(a) 
emitent yoki kredidorning sezilarli moliyaviy qiyinchiligi; 
(b) 
shartnomaning buzilishi, masalan, asosiy qarz yoki foiz 
defolt 
yoki 
muddatining chuzilishi; 
(v) 
qarzdorning moliyaviy qiyinchiligiga 
iqtisodiy yoki yuridik 
sabablar tufayli, kreditor tomondan qarzdorga boshqa holatlarda taqdim etilmaydigan 
imtiyoz taqdim etilishi; 
(g) 
qarzdorning bankrot 
yoki moliyaviy qayta tashkil etilishining 
ehtimoli yuzaga kelishi; 
(d) 
moliyaviy qiyinchiliklar tufayli ushbu moliyaviy aktiv 
faol 
bozorning 
; yoki 
(e) 
moliyaviy aktivlar guruhining baholangan kelgusi pul oqimlarida, ular 
dastlab tan olingandan buyon, sezilarli kamayish mavjudligini namoyon etayotgan 
kuzatiladigan 
, bunda kamayish guruhdagi alohida moliyaviy aktivlar orqali 
aniqlanmasa ham, jumladan: 
- 
guruhdagi qarzdorlarning 
qobiliyatida salbiy 
(masalan, 
kechiktirilgan 
miqdori yoki 
kredit limitiga 
erishgan va oylik minimum summasini 
kredit karta qarzdorlarining 
miqdori); yoki 
- 
guruhdagi aktivlar 
defoltlar bilan 
milliy yoki mahalliy 
iqtisodiy holatlar (masalan, qarzdorlarning geografik joyida ishsizlik darajasining 
, tegishli joydagi ipotekalar uchun 
mulk narxlarida kamayish, neft 
qazib chiqaruvchilarga berilgan kredit aktivlar uchun neft narxlarida kamayish yoki 
guruhdagi qarzdorlarga 
etadigan soha holatlaridagi salbiy 
). 
Tadbirkorlik 
moliyaviy instrumentlarining bundan buyon ochiq 
bozorda savdo qilinmasligi tufayli faol bozorning 
qadrsizlanishning dalili 

---

210 
hisoblanmaydi. Tadbirkorlik 
kredit reytingining pasayishi, boshqa 
mavjud 
bilan 
qadrsizlanish dalili 
ham, 
alohida 
qadrsizlanishning dalili 
hisoblanmaydi. Moliyaviy aktivning haqqoniy qiymati 
uning tannarxidan yoki amortizatsiyalangan qiymatidan past darajada kamayishi 
qadrsizlanish dalili 
shart emas (masalan, riskdan-holi foiz stavkasining 
natijasida qarz instrumentidagi investitsiyaning haqqoniy qiymatida 
kamayish). 
Ayrim holatlarda, moliyaviy aktiv 
qadrsizlanish zarari summasini 
baholashda talab etilgan kuzatiladigan 
cheklangan 
yoki bundan 
buyon joriy shart-sharoitlar uchun 
mumkin. Masalan, bunday 
holat qarzdor moliyaviy qiyinchiliklarda 
va 
qarzdorlarga tegishli 
kam tarixiy 
mavjud 
sodir 
mumkin. Bunday holatlarda, 
tadbirkorlik 
qadrsizlanish zarari summasini baholashda 
tajribasi 
asosida mulohaza qilib hukm chiqaradi. Xuddi shuningdek, tadbirkorlik 
joriy 
shart-sharoitlarni aks ettirish uchun moliyaviy aktivlar 
kuzatiladigan 
rni 
tajribasi asosida mulohaza qilib hukm chiqaradi. 
taxminiy baholashlardan foydalanish moliyaviy hisobotlarning asosiy qismi 
, ularning ishonchliligiga putur yetkazmaydi. 
Agarda amortizatsiyalangan qiymatda baholangan moliyaviy aktivlar 
qadrsizlanish zarari yetkazilganligi 
dalil mavjud 
, zarar 
summasi aktivning balans qiymati bilan moliyaviy aktivning dastlabki effektiv foiz 
stavkasida (
dastlab tan olishda hisoblangan effektiv foiz stavkasida) 
diskontlangan holda baholangan kelgusi pul oqimlarining keltirilgan qiymati 
farq sifatida baholanadi. Aktivning balans qiymati bevosita yoki rezerv 
schyotidan foydalangan holda kamaytirilishi lozim. Zarar summasi foyda yoki zararda 
tan olinishi lozim. 
Tadbirkorlik 
dastlab qadrsizlanishning 
dalili alohida muhim 
moliyaviy aktivlar uchun alohida tarzda mavjudligini va alohida muhim 
moliyaviy aktivlar uchun alohida yoki birlashgan tarzda mavjudligini 
baholaydi. Agarda tadbirkorlik 
qadrsizlanishning hech qanday 
dalili 
alohida baholangan moliyaviy aktiv uchun, aktiv muhim yoki muhim emas 
nazar, mavjud emasligini aniqlasa, u aktivni 
kredit riskining 
xususiyatlariga ega moliyaviy aktivlar guruhiga kiritadi va ularning qadrsizlanishini 
birlashgan tarzda baholaydi. Qadrsizlanishi alohida baholangan va qadrsizlanish zarari 
tan olingan yoki tan olinishi davom etadigan aktivlar qadrsizlanishning birlashgan 
tarzda baholanishiga kiritilmaydi.
Keyingi davrda, agarda qadrsizlanish zararining summasi kamaysa va kamayish 
qadrsizlanish tan olingandan 
sodir 
hodisaga 
tarzda tegishli
mumkin 
(masalan, qarzdor kredit reytingida yaxshilanish), oldin tan 
olingan qadrsizlanish zarari bevosita yoki rezerv schyotini 
orqali qayta 
tiklanishi lozim. Qayta tiklanish natijasida moliyaviy aktivning balans qiymatiagarda 
qadrsizlanish u qayta tiklangan sanada tan olinmaganda 
mumkin 
amortizatsiyalangan qiymatdan oshmasligi kerak. Qayta tiklash qiymati foyda yoki 
zararda tan olinishi lozim. 
Mazkur Standart derivativ xejlash instrumenti sifatida belgilanishi mumkin 

---

211 
holatlarni cheklamaydi. Biroq, noderivativ moliyaviy aktiv yoki noderivativ 
moliyaviy majburiyat faqatgina xorijiy valyuta riskining xejida xejlash instrumenti 
sifatida belgilanishi mumkin.
Xej hisobi maqsadlarida, faqatgina hisobot beradigan tadbirkorlik 
(
, guruhga yoki faoliyati 
ha hisobot beriladigan alohida tadbirkorlik 
) nisbatan tashqi tomonni 
ichiga oladigan instrumentlar xejlash 
instrumentlari sifatida belgilanishi mumkin. Jamlangan guruh ichidagi alohida 
tadbirkorlik 
yoki tadbirkorlik 
ichidagi 
boshqa guruh 
ichidagi tadbirkorlik 
yoki tadbirkorlik 
ichidagi 
bilan 
xejlash operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin 
, bunday guruh ichidagi 
operatsiyalar jamlashda chiqarib tashlanadi. Shu tufayli, bunday xejlash operatsiyalari 
guruhning jamlangan moliyaviy hisobotlaridagi xej hisobi sifatida tasniflanmaydi. 
Biroq, ular guruh ichidagi alohida tadbirkorlik 
alohida yoki ajratilgan 
moliyaviy hisobotlaridagi xej hisobi sifatida tasniflanishi mumkin, agarda ular 
faoliyati 
hisobot beriladigan alohida tadbirkorlik 
nisbatan tashqi 
tomon 
. 
Odatda butun xejlash instrumenti uchun yagona haqqoniy qiymat mavjud 
va haqqoniy qiymatdagi 
sabab 
omillar bir biriga 
. Shu tufayli, xejlash aloqasi tadbirkorlik 
tomonidan butun xejlash 
instrumenti uchun belgilanadi. Bunda ruxsat etilgan istisnolar quyidagilardir:
(a) 
optsion shartnomasining ichki qiymatini va muddatdagi qiymatini ajratish 
va xejlash instrumenti sifatida faqatgina optsionning ichki qiymatidagi 
belgilash va uning muddatdagi qiymatidagi 
istisno etish; va 
(b) 
forvard shartnomasining foiz jihati bilan spot narxini ajratish. 
Optsionning ichki qiymati va forvard 
mukofot umuman olganda 
alohida baholanishi mumkinligi sababli, ushbu istisnolarga ruxsat etiladi. Optsion 
shartnomasining ham ichki qiymatini ham muddatdagi qiymatini baholaydigan 
dinamik xejlash strategiyasi xej hisobi sifatida tasniflanishi mumkin. 
Butun xejlash instrumentining qismi, masalan nominal qiymatning 50 foizi, 
xejlash aloqasida xejlash instrumenti sifatida belgilanishi mumkin. Biroq, xejlash 
aloqasi xejlash instrumenti amalda 
muddatning faqatgina 
qismi uchun 
belgilanishi mumkin emas.
Yagona xejlash instrumenti birdan ortiq risk turining xeji sifatida belgilanishi 
mumkin, agarda (a) xejlangan risklar aniq aniqlanishi mumkin 
; (b) xej 
samaradorligini namoyon etishi mumkin 
; va (v) xejlash instrumentining va turli 
risk holatlarining muayyan belgilanishi mavjud 
imkoni 
. 
Ikki yoki undan ortiq derivativlar, yoki ularning qismlarlari (yoki valyuta 
riskining xeji holatida, ikki yoki undan ortiq noderivativlar yoki ularning qismlarlari, 
yoki derivativlar va noderivtivlar birlashmasi yoki ularning qismlari), birgalikda 
inobatga olinishi va xejlash instrumenti sifatida birgalikda belgilanishi mumkin, 
masalan ayrim derivativlardan yuzaga keladigan risk(lar) boshqa derivativlardan 
yuzaga keladigan risk(lar)ni 
qoplaydigan holat shu jumladandir. Biroq, foiz 
stavkasi 
kollar i yoki chiqarilgan optsion bilan sotib olingan optsionni 
birlashtiradigan boshqa derivativ instrument xejlash instrumenti sifatida 
tasniflanmaydi, agarda u haqiqatda sof chiqarilgan optsion (sof mukofot olinadigan 

---

212 
optsion) 
. Xuddi shuningdek, ikki yoki undan ortiq instrumentlar (yoki ularning 
qismlarlari) xejlash instrumenti sifatida birgalikda belgilanishi mumkin, faqatgina 
agarda ularning hech biri chiqarilgan optsion yoki sof chiqarilgan optsion 
. 
Xejlangan modda tan olingan aktiv yoki majburiyat, tan olinmagan 
kelishuv, yuqori ehtimolli rejalashtirilgan operatsiya yoki xorijdagi 
sof 
investitsiya 
mumkin. Xejlangan modda (a) yagona aktiv, majburiyat, 
kelishuv, yuqori ehtimolli rejalashtirilgan operatsiya yoki xorijdagi 
sof 
investitsiya, (b) 
risk xususiyatlariga ega aktivlar, majburiyatlar, 
kelishuvlar, yuqori ehtimolli rejalashtirilgan operatsiyalar yoki xorijdagi 
sof investitsiyalar guruhi yoki (s) faqat foiz stavkasi riski 
portfel xejida, 
xejlanadigan risk taqsimlangan moliyaviy aktivlar yoki moliyaviy majburiyatlar 
portfelining qismi 
mumkin. 
Xej hisobi maqsadlarida, faqatgina tadbirkorlik 
nisbatan tashqi 
tomonni 
ichiga oladigan aktivlar, majburiyatlar, 
kelishuvlar yoki yuqori 
ehtimolli rejalashtirilgan operatsiyalar xejlangan moddalar sifatida belgilanishi 
mumkin. Bundan kelib chiqadiki, xej hisobi aynan bir guruhdagi tadbirkorlik 
operatsiyalarga nisbatan guruhning jamlangan moliyaviy 
hisobotlarida emas, balki faqatgina ushbu tadbirkorlik 
alohida yoki 
ajratilgan moliyaviy hisobotlarida 
i, bundan BHXS 10 da 
investitsion tadbirkorlik 
jamlangan moliyaviy hisobotlari mustasno 
, BHXS 10 ga muvofiq investitsion tadbirkorlik 
bilan haqqoniy 
qiymatidagi 
foyda yoki zararda hisobga olinadigan uning 
operatsiyalar jamlangan moliyaviy hisobotlardan chiqarib tashlanmaydi. 
Istisno tariqasida, guruh ichidagi monetar moddaga tegishli (masalan, ikkita 
tadbirkorlik 
debitorlik/kreditorlik qarzi) xorijiy valyuta riski 
jamlangan moliyaviy hisobotlarda xejlangan modda sifatida tasniflanishi mumkin, 
agarda u hisobotlarni jamlashda BHXS