Standartlari

2-misol.
Uy joy qurib sotuvchi kompaniya sotish uchun qurgan uylaridan birini 2011 yil 
1 oktyabrida yaqin yillar uchun operatsion ijaraga berishga qaror qildi. Bu uyning 
tannarxi 740000 sh.b.ni tashkil qiladi. Investitsion mulkning haqqoniy qiymati 
1000000 sh.b.ga teng.
1 oktyabr 2011 yilda kompaniya 
zaxirasini investitsion mulkka 
operatsiyasi uchun quyidagi provodka beradi: 
Dt Investitsion mulk (M0400) 1000000 
Kt Haqqoniy qiymatning 
(M9391) 260000 
Kt Tayyor mahsulot (M2700) 740000 
Hisobdan chiqarishda, yoki qachonki investitsion mulk uzoq muddatda 
foydalanishda 
va uning hisobdan chiqarilishidan kelgusi iqtisodiy 
manfaatlar kutilmaganda, investitsion mulkning tan olinishi 
(moliyaviy 
holat 
sidagi hisobotdan chiqarilishi) lozim. 
Investitsion mulkni hisobdan chiqarish uni sotish orqali yoki moliyaviy ijaraga 
berish orqali amalga oshirilishi mumkin. Investitsion mulkni hisobdan chiqarish 
sanasini aniqlashda, tadbirkorlik 
tovarlarni sotishdan daromadni tan olish 
BHXS 18 da keltirilgan mezonlarni 
va BHXS 18 da keltirilgan 
misollardagi tegishli 
oladi. BHXS 17 moliyaviy ijaraga 
berish orqali hisobdan chikarishga hamda sotish va qayta ijaraga olishga nisbatan 
. 
Investitsion mulkning foydalilik muddati tugashi yoki hisobdan chiqarilishi 
natijasida vujudga keladigan foydalar yoki zararlar hisobdan chiqarish 
sof 
tushumlar bilan uning balans qiymati 
farq sifatida aniqlanishi lozim 

---

105 
hamda foydalilik muddati tugashi yoki balansdan chiqarilishi davridagi foyda yoki 
zararda tan olinishi lozim (BHXS 17 sotish va qayta ijaraga olishga nisbatan 
boshqasini talab etmaguncha).
Investitsion mulkning hisobdan chiqarilishida olinishi mumkin 
qiymatni qoplash dastlab haqqoniy qiymatda tan olinadi. Xususan, agar investitsion 
mulk uchun 
kechiktirilsa, olinadigan qiymatni qoplash dastlab pul 
ekvivalentida tan olinadi. Qiymatni qoplashning nominal qiymati bilan pul m
ekvivalenti 
farq BHXS 17 ga muvofiq samarali foiz 
hisobga 
olish modelini 
holda foiz daromadlari sifatida tan olinadi. 
Shikastlangan, 
yoki taqdim etilgan investitsion mulklarning 
uchinchi tomondan qoplanishi foyda yoki zararda tan olinishi lozim, qachonki 
qoplash olinishi mumkin 
.
Investitsion mulklarning shikastlanishi yoki 
, uchinchi tomondan 
talab qilinadigan yoki 
tegishli qoplashlar va almashtiriladigan 
aktivlarning sotib olinishi yoki qurilishi alohida iqtisodiy xodisalardir va ular 
quyidagicha alohida hisobga olinadi:
(a) 
investitsion mulklarning shikastlanishi BHXS 36 ga muvofiq tan olinadi; 
(b) 
investitsion mulkning foydalanish muddati tugashi yoki hisobdan 
chiqarilishi qachonki investitsion mulk uzoq muddatda foydalanishda 
va uning hisobdan chiqarilishidan kelgusi iqtisodiy manfaatlar kutilmaganda, 
investitsion mulkning tan olinishi tuxtatilishi (moliyaviy holat 
hisobotdan chiqarilishi) tan olinadi; 
(v) 
shikastlangan, 
yoki taqdim etilgan investitsion mulklarning 
uchinchi tomondan qoplanishi foyda yoki zararda tan olinishi lozim, qachonki 
qoplash olinishi mumkin 
; va 
(g) 
almashtirishlar sifatida tiklangan, sotib olingan yoki qurilgan 
aktivlarning qiymati dastlab uning tannarxida baholanishi lozim. Bitimga oid 
xarajatlar dastlabki baholash tarkibiga kiritilishi lozim. 
Tadbirkorlik 
quyidagilarni ochib berishi lozim:
(a) 
u haqqoniy qiymat 
hisobga olish modelini yoki tannarx 
hisobga olish modelini 
. 
(b) 
agar u haqqoniy qiymat 
hisobga olish modelini 
, 
operativ ijara kelishuvi asosida egalik qilinayotgan mulk ulushlari investitsion mulk 
sifatida tasniflanganini va hisobga olinganini va bu qanday holatlarda amalga 
oshirilganini. 
(v) 
qachonki tasniflash qiyin 
, mulk-egasi-egallagan mulkdan va 
oddiy 
faoliyatidagi sotishga 
mulkdan investitsion mulkni 
farqlash uchun u 
mezonlarni. 
(g) 
investitsion mulkning (moliyaviy hisobotlarda baholangan yoki ochib 
berilgan ) haqqoniy qiymati qay darajada tan olingan va tegishli professional 
malakaga ega hamda baholanayotgan investitsion mulk joyida va toifasida yaqin 
tajribaga ega mustaqil baholovchi tomonidan narxlashga asoslanganligini. Bunday 
narxlash 
, ushbu fakt ochib berilishi lozim. 
(d) 
Quyidagilar 
foyda yoki zararda tan olingan summalar: 

---

106 
- 
investitsion mulkdan ijara daromadlari; 
- 
davr mobaynida ijara daromadlari keltirgan investitsion mulkka nisbatan 
bevosita operativ xarajatlar (jumladan, 
va saqlash xarajatlari); va 
- 
davr mobaynida ijara daromadlari keltirmagan investitsion mulkka 
nisbatan bevosita operativ xarajatlar (jumladan, 
va saqlash xarajatlari). 
- 
tannarx 
hisobga olish modeli foydalanilgan 
haqqoniy qiymat 
hisobga olish modeli foydalanilgan 
investitsion 
mulkning sotilishi 
foyda yoki zararda tan olingan haqqoniy qiymatdagi 
. 
(e) 
investitsion mulkning sotilishi, yoki hisobdan chiqarishdan olingan 
daromadlarning va tushumlarning 
cheklovlarning mavjudligi va 
summalari. 
(j) 
investitsion mulkni sotib olish, qurish yoki takomillashtirish 
yoki 
, saqlash yoki yaxshilash 
shartnomaviy majburiyatlar.