Standartlari

7- misol. 
2011 yil 1 yanvarda kompaniya asosiy vositani 260000 sh.b.ga sotib oldi. 
Foydali muddati dastlab 8 yil va qoldiq qiymati 10000sh.b. belgilangan edi. 2011, 
2012 yillarda bu baholash asosida hisob yuritildi. 
chiziqli usulda 
amortizatsiya hisoblaydi va haqiqiy xarajat modeli 
hisobga oladi. 2013 yil 
boshida kompaniya asosiy vosita foydali muddatini 5 yilga va qoldiq qiymatini 7000 
sh.b. ga baholadi. 
Echim. 
MHXS (IAS
Hisob siyosatlari, buxgalteriya hisobi maqsadida 
baholashlardagi 
va xatolar ga 
avvalgi yillar amortizatsiyasi 
tuzatilmaydi yani perespektiv hisobga olinadi. 
2011 yilga eskirish (260000-10000)/8 yil = 31250 sh.b. 
2012 yilga eskirish (260000-10000)/8 yil = 31250 sh.b. 
Yil oxiriga balans qiymati 260000-31250-31250 = 197500 sh.b. 
2013 yilga eskirish (197500-7000)/5 yil = 38100 sh.b. 
Asosiy vosita 
qadrsizlanganligini aniqlash uchun tadbirkorlik 
MHXS 
Aktivlarning qadrsizlanishi
ni 
kerak. Ushbu standartda 
tadbirkorlik 
aktivlarning balans qiymatini qanday qilib qayta 
chiqishi, 
aktivning qoplanadigan qiymatini qanday qilib aniqlashi va qadrsizlanish 
zararlar qachon tan olinishi va tiklanishi kerakligi tushuntirilgan.
Qadrsizlangan, 
yoki arzonroq berib yuborilgan asosiy vositalar 
uchun uchinchi tomonlardan olinadigan qoplash summasi u olinishi lozim 
foyda yoki zarar tarkibida aks ettirilishi kerak. 
Asosiy vositalarning qadrsizlanishi yoki 
, qoplab berish 
tegishli 
yoki uchinchi tomonlar tarafidan 
qoplash summalari, 
bunday aktivlarning 
keyinchalik yangi aktivlar sotib olinishi yoki qurilishi 
alohida iqtisodiy hodisalar 
, ular quyidagicha alohida hisobga olinadi:
(a) 
asosiy vositalarning qadrsizlanishi MHXS 36 ga muvofiq tan olinadi; 
(b) 
eskirgan yoki chiqib ketgan asosiy vositalarning hisobdan 
chiqarilishi ushbu standartga muvofiq aniqlanadi; 
(v) 
qadrsizlangan, 
yoki arzonroq berib yuborilgan asosiy vositalar 
uchun uchinchi tomonlardan olinadigan qoplash summasi u olinishi lozim 
foyda yoki zararda aks ettiriladi; va 
(g) 
oldingi aktivlar 
qayta tiklangan, sotib olingan yoki qurilgan 
asosiy vositalarning tannarxi ushbu standartga muvofiq aniqlanadi. 
Asosiy vosita 
balans qiymati quyidagi holatlarda hisobdan 
chiqarilishi kerak:
(a) 
u chiqib ketganida; yoki 

---

90 
(b) 
undan foydalanishdan yoki uning chiqib ketishidan hech qanday kelgusi 
iqtisodiy naf kutilmaganida 
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarishdan yuzaga kelgan foyda yoki zarar 
asosiy vosita 
hisobdan chiqarilganida foyda yoki zarar tarkibida aks ettirilishi 
kerak (bunda MHXS 17 da sotish va qayta ijaraga olish 
boshqa talablar 
belgilanmagan 
). Foyda asosiy faoliyatdan daromad sifatida tasniflanmasligi 
kerak. 
Biroq, 
oddiy faoliyati doirasida boshqa tomonlarga operativ ijaraga 
berish maqsadida saqlab turgan asosiy vositalarini muntazam ravishda sotadigan 
tadbirkorlik 
bunday aktivlarni, ular ijaraga berilishi 
sotish uchun 
, tovar-moddiy zaxiralarga ularning balans qiymati 
kerak. Bunday aktivlarni sotishdan olingan tushumlar daromad sifatida 
BHXS 
Daromad ga muvofiq tan olinishi kerak. Oddiy faoliyat doirasida sotish 
uchun 
aktivlar tovar-moddiy zaxiralarga 
MHXS 5
. 
Asosiy vositalar bir necha 
bilan chiqib ketishi mumkin (masalan, sotish 
orqali, moliyaviy ijara kelishuvini tuzish orqali yoki hadya etish orqali). Bunday 
aktivning chiqib ketishi sanasini aniqlashda, tadbirkorlik 
tovarlarni sotishdan 
tushgan daromadlarni tan olish 
BHXS 
Daromad dagi mezonlarni 
. Sotish va qayta ijaraga olish orqali aktivlarning chiqib ketishiga nisbatan 
BHXS 17 
.
Agarda tadbirkorlik 
asosiy vositaning balans qiymatida ushbu 
aktivning qismini almashtirish tannarxini tan olsa, u eski almashtirilgan qismning 
balans qiymatini, ushbu qism 
eskirish alohida hisoblangan yoki 
hisoblanmaganligidan 
, hisobdan chiqaradi. Agarda tadbirkorlik 
uchun almashtirilgan qismning balans qiymatini aniqlashning amaliy imkoni 
, u almashtirish tannarxidan almashtirilgan qismning qiymati u sotib 
olinganida yoki qurilganida qancha 
sifatida 
foydalanishi mumkin.
Asosiy vosita 
hisobdan chiqarilishi natijasida yuzaga keladigan 
foyda yoki zarar aktivning chiqib ketishidan olinadigan sof tushumlar, agarda 
, 
bilan aktivning balans qiymati 
farq sifatida aniqlanishi lozim.