Spss дастури асосида маълумотларни қайта ишлашнинг ўзига хос психологик хусусиятлари

SPSS дастури тарихи.

SPSS дастури асосчилари политология соҳасида таълим олаѐтган икки талаба, Норман Най (Norman Nie) и Дейл Вент (Dale Bent)лардир. Улар Сан-Франсискодаги Стенфорд университетида статистик маълумотларни таҳлил қилиш имконини берувчи компьютер дастурларни топишга ҳаракат қилганлар. Тез орада уларнинг ҳафсаласи пир бўлди. Уларнинг мақсадига мос мавжуд дастурлар қисман талабга жавоб берар эди. Дастурларнинг баъзилари муваффақиятсиз тузилган, бошқалари эса қайта ишлаш натижаларини кўргазмали тақдим қилиш имконини бермасди. Шунингдек, дастурларнинг ишлаш принциплари ҳам бир дастурдан бошқасига ўтганда ўзгарар эди.¹

Натижада улар ўз концепцияси ва бир хил синтаксисга эга бўлган ўзларининг дастурини яратишди. Дастурлаш тили ФОРТРАН. У даврда дастурлар перфокарталар пакетидан иборат бўлар эди. Шундан келиб чиқиб дастурга SPSS номи берилди. Бу ном Statistical Package for the Social Science (Ижтимоий фанлар учун статистик пакет)нинг қисқартмасидир (аббревиатура).
Компьютер ва дастурлаш тилларининг ривожланиши таъсирида SPSS дастури ҳам такомиллашиб борди. Унинг тарихига тўлиқ тўхталмаймиз. Бу маълумотлар SPSS дастурига бағишланган БМИда ѐритилган. Шуни кўрсатиш лозимки, 1983 йилда MS-DOS муҳитида ишлайдиган PC-версия SPSS\PC+ ишлаб чиқилди. Бу дастур Европа мамлакатларда кенг қўлланилиб бошланди. Унинг номига ҳам ўзгартириш киритилди. Қисқартма ҳолда SPSS


¹ http://www.learnspss.ru/hndbook/glava1/cont1.htm
номи сақланиб қолинди, лекин унинг мазмуни ўзгартирилди - Superior Performance Software System (юқори самарали дастурий таъминот тизими) деб юритила бошланди.
Дастурнинг Windows тизими учун (SPSS for Windows) версиясининг ишлаб чиқилиши бу борада катта муваффақиятли қадам бўлди. Дастурнинг Windows тизими учун ишлаб чиқилган биринчи варианти 5-чи тартиб рақами билан белгиланди. Ҳозирги вақтда эса дастурнинг 20 ва 21 версиялари амалда қўлланилмоқда.
SPSS дастури ҳақидаги маълумотларни беришда биз асосан унинг охирги версияларидан бири бўлган IBM SPSS Statistics 20га доир мисоллар келтирамиз. Дастурнинг бу вариантларида унинг менюлари, ѐрдам файллар рус тилида берилганлиги сабабли улар билан ишлаш осонлашади деб ўйлаймиз. Бундан ташқари дастурнинг функционал имкониятлари кенгайтирилган ва фойдаланувчи учун қулайлиги оширилган.