Sportda matematika

O‘pkalar(rasm 2) 
O‘pkaning morfologik va funksional birligi – atsinusdir. Atsinus tarkibiga respirator bronxiola va 
alveolalar kiradi. Alveolalar sharsiomn shaklga ega bo‘lib, yupka devori bazal membrana ustida 
joylashgan bir kavatli endoteliydan tashkil topgan. Xar bir alveola kapillyar tomirlar turi bilan 
o‘ralgan. Alveola devori, bazal membrana va kapillyar tomirlar devori orkali gazlar almashinadi – 
xavodan konga kislorod, kondan alveolaga esa karbonat angidrid va suv buglari o‘tadi. 
O‘pkalardagi alveolalarni soni 350 millionga etadi, ularning yuzasi esa 150sm
2
ga teng deb 
xisobalanadi. Jismoniy ish ta’sirida alveola devorlari cho‘ziladi vanaafasolish yuzasi ancha oshadi. 
Xar kaysi o‘pka plevra deb ataladigan seroz parda bilan o‘ralgan. Plevra ikki varakdan – ichki 
(visseral) va devor (parietal) pardadan iborat. Ichki varagi darvoza soxasidan tashkari butun o‘pkani 
o‘rab oladi. Devor varagi esa ko‘krakbo‘shligi devorini koplab oladi. Ichki va devor pardalar 
o‘rtasida yoriksimon plevra bo‘shligi bo‘ladi.
Ikkala plevra xujayralar o‘rtasida a’zolarning ko‘krak oraligi deb ataladigan kompleksi 
joylashgan.Ko‘krak oraligi oldingi va orka kismlarga bo‘linadi. Ko‘krak oraligining oldingi kismida 
yura, o‘pkalar, ayrisimon bezlar, yurakka kon olib keluvchi va undan kon olib ketuvchi kon 
tomirlari va diafragma nervlari joylashgan. 
Ko‘krak oraligining orka kismida umurtka pogonasi, kizilo‘ngach, ko‘krak aortasi, adashgan 
nervlar, tok va yarim tok venalar, dimfa tizimining ko‘krak okimi, koringa boruvchi nervlar 
joylashgan. 
O‘zlashtirilgan materiallar buyicha bilim darajasini aniqlash uchun savollar 
1.
 
Nafas olish tizimiga qisqa ta’rif bering? 
2.
 
Burun bo‘shligi kanday tuzilishga ega? 
3.
 
Xikkildokning tuzilishini aytib bering? 
4.
 
Xikildok kaysi umurtkalar ro‘parasida joylashgan? 
5.
 
Kekirdak va bronxlarning joylashishi va tuzilishi? 
6.
 
O‘pkaning joylashishi, tuzilishi va funksiyasi, o‘pka darvozasi nima? 
7.
 
O‘pka atsinusi qanday tuzilgan? 
91
Frank H. Netter, Atlas of Human Anatomy, USA 2014, p.204
 

---

321