Sport va harakatli 0‘yinlar

O yinning ta ’lim-tarbiyaviy ahamiyati. 0‘yin o‘quvchilarga tez va chaqqon harakat qilishni o‘rgatadi. 0‘yin jarayonida o‘quv- chilarda kuzatuvchanlik, vaziyatni tezda anglab harakat qila bilish va qat’iyatlilikni rivojlantiradi. 0‘yin qatnashchilardan o‘z harakat- lariga muvofiqlashtirishni talab qiladi.

0‘yinning o‘ziga xos harakati asosan yo‘nalishini o‘zgartirib yurish va yugurishdan iboratdir.

Metodik ko ‘rsatmalar. Bu o‘yin juda serharakat va hayajonlidir. Har qaysi juft ayiqcha tutilganidan keyin esa qisqa dam olish biian hayajonlanishni pasaytirishi mumkin. Masalan, har gal yangi ayiqcha tutilishi biian dengizdagi hamma juft ayiqlar rahbarning ishorasi biian muz parchasiga qaytib keladilar va yana ishora biian uyushgan holda ov qilish uchun dengizga tushadilar. Shunda hali tutilmagan ayiqchalar birmuncha dam olishiga imkon yaratadi va ovni yaxshiroq uyushtirishga yordam beradi. 0‘yinning bu varianti endigina o‘ynayotgan quyi (III—IV) sinflaming o‘quv- chilari uchun qo‘llanadi.

Bu o‘yin sermazmun bo‘lmasa ham, uni III va undan yuqori sinf o‘quvchilari biian o‘tkazish tavsiya etiladi. Chunki bu 0‘yinning «Juftlab tutish» varianti o‘tkaziladi. Ular uchun o‘yinning bu varianti ni birmuncha murakkablashtirish, masalan, o‘yinga

223





har bir juft ayiq tutilgan o‘yinchini muz parchasiga olib kelishi qoidasini kiritish mumkin. Bu qoidani faqat o‘yin yaxshi uyush- tirilganhamda o‘g‘il va qiz bolalar bilan alohida-alohida o‘tkazilgan- dagina joriy qilish mumkin.

2. 
   Tovonbaliqlar va cho‘rtan
   

0‘yin maydonchada yoki sport zalida o‘tkaziladi.

O ‘yinga tayyorlanish. Maydonchaning qarama-qarshi tomon- lariga tovonbaliqlarning ikkita uyi chiziladi. Uylar orasidagi masofa taxminan 20—30 qadam bo‘lishi kerak. Eng chaqqon va ildam o‘yinchilardan bittasi cho'rtanbaliq qilib tayinlanadi. Qolgan o‘yin- chilaming hammasi tovonbaliqlar bo‘ladi. Tovonbaliqlar o‘z uyla- ridan bittasida turadilar, cho‘rtan esa maydonchaning — daryoning o‘rtasida turadi.

Oyinning tavsifl. Cho‘rtan «Bir, ikki, uch» — degandan keyin hamma tovonbaliqlar maydonning qarama-qarshi tomonidagi uylariga «suzib» — yugurib oTadilar. Shunda cho‘rtan ulami tutadi. Kim tutilsa, maydonchada, daryo o'rtasida qoladi. Shundan keyin cho‘rtan yana «Bir, ikki, uch» — deydi, tovonbahqlar qarama- qarshi tomondagi uyga «suzib» — yugurib o‘tadilar. 0‘yin shu tariqa davom etaveradi.

Bir necha o‘yinchi tutilgandan keyin zanjir bo‘lib oladilar, ya’ni maydoncha o‘rtasida bir qatorga saflanib, bir-birlari bilan qo‘l ushlashib, darvoza hosil qilib turadilar. Bu o‘yindagi bunday saflanish «to‘r» deyiladi. To‘r tortilganidan keyin tovonbaliqlar to‘r orasidan (qoTlar tagidan) yugurib o‘tadilar. Cho‘rtan esa zanjir orqasida turib, yugurib ortayotgan tovonbaliqlarni tutadi.

Tutilganlar qo‘l ushlashib turgan o'yinchilarga qo^£shiladilar. To‘r katta bo‘lib ketganigan keyin ushlangan doira — «savat» hosil qilib turadilar. Endi tutilmagan tovonbaliqlar savat oraliq- laridan yugurib o‘tadilar, cho‘rtan esa savat orqasida turib olib, ulami tutadi. Tovonbaliqlar juda oz qolgandan keyin tutilgan o‘yin- chilar bir-birlariga yuzma-yuz turganlari holda ikki qatorga tizilib, yo'lak hosil qiladilar. Cho‘rtan yo‘lak tugagan joydan ikki qadam


224





narida turib olib, iovonbaliqlarni tutadi. Hamma tovonbaliqlar tutilgandan keyin o‘yin tugaydi.

Oxirida tutilgan tovonbaliq navbatdagi o'yinda cho‘rtanbo‘- ladi.