Sport pedagogik maxoratini oshirish

3.6 ERKIN PLASTIKA ELEMENTLARI

Erkin plastika harakatlari gimnastikada xareografik tayorgarlik vositalari zaxirasidan mustahkam o’rin egallagan va erkin holda xoda ustidagi mashqlarda bezak harakatlari sifatida qo’llaniladi. Erkin plastika elementlari sirasiga to’lqinlar, silkinishlar, prujinasimon xarakatlar, egilish va bo’shashishlar, qadam tashlash va yugurish turlari kabilar kiradi. Bular orasida oddiy harakat faoliyatlari ko’pchilikni tashkil etadi va ularni gimnastika mashqlarini birinchi kundanoq o’rgatishni boshlash lozim. Qadam tashlash va yugurish turlari (oyoq uchlarida, oyoq uchlaridan boshlab, yumshoq, prujinasimaon, o’tkir, baland, perekatniy, yondashtirib, o’raluvchan, tashlanishli va b.r.) shular jumlsidandir. Mazkur harakatlar zal o’rtasida asosan xoreografiya darsini tayyorlov qismida bajariladi. Ular murakkabroq harakatlarni o’zlashtirish uchun yaqinlashtiruvchi mashqlar sifatida shuningdek, koordinatsiyani oyoq mushaklari kuchini, chizmalar tozaligini rivojlantirish uchun zarur. Keyinchalik bu harakatlarda elementlar orasidagi bog’lovchilar sifatida foydalaniladi, shuning uchun o’rgatishni boshlagandayoq ularga jiddiy yondashish kerak.

Erkin plastinkaning murakkabroq elementlari tarkibiga to’lqin va siltanishi deb ataluvchi harakatlar kiradi. Ular tanaga ayrim qismlari (panja, qo’l, qo’llar, gavda) shuningdek bo’yin tana bilan (yaxlit to’lqin yoki yaxlit siltanish) oldinga orqaga va yon tomonlarga bajarilishi mumkin. Bu turdosh harakatlarni amalga oshirilayotganda, harakatga asta sekin barcha bo’g’imlar jalb qilinadi, shuning uchun ular koordinatsiya nuqtai nazaridan juda murakkab sanaladi. Masalan, xoda ustida bajarilgan yaxlit to’lqindan bir oyoqning yarim barmoqlarida muvozanat saqlashga o’tish mashqi og’ir element hisoblanib murakkablik elementlariga kiradi.

Bo’shashib bajariladigan harakatlar erkin, mustahkamlanmagan harakatlarni rivojlantirishi shuningdek darsning yakunlovchi qismida mushak zo’riqishlarini bartaraf etish uchun qo’llaniladi. Tananing ayrim qismlarini va butun tanani bo’shashtirish bir-biridan farqlanadi. O’zicha bo’shashtirish bilan bajarilgan mashqlar shidadli, keskin elementlar bilan uyg’unlashtirilganda juda chiroyli ko’rinadi. (masalan, siltanish-bo’shashish, yuqoriga sakrash-qo’llarni bo’shashtirib tizzaga o’tirish va h.k.) bo’shashishni yiqilish bilan shuningdek, silkib o’ynatish va bir bir silkib qo’yish harakatlari bilan bajarish mumkin. (Lisitskaya,1994). to’lqin va siltanishlarni bajarishga xos xususiyatlar. To’lqin tana yoki qo’l oyoqning yondosh qismlarini yumshoq izchil ravon tarzda bukib yurish harakatlari bilan bajariladi. Yaxlit to’lqin tarzda bo’g’imlarini rostlash bilan boshlanib keyn go’yo harakatga tas, bel, ko’krak qismi, yelkalar va nihoyat boshni jalb qiladi.to’lqin harakati yirik bo’g’imlardan o’tib, qo’l barmoqlari bilan tugaydi. Siltashlar faol portlovchi harakat bilan boshlanadi. Tananing pastki qismlaridan boshlangan tezkor to’lqin qismi go’yo yuqori qismga qarab yugurib o’tgandek bo’ladi. (Движения сводных звеньев) siltov bilan boshlnib, inersiya bo’yicha davom etadi, harakatda barcha qismlari ishtiroki, bosh va qo’l panjalari yakunlovchi harakati, so’nggi egallangan vaziyatning nozikligi bilan belgilanadi.