Sport pedagogik maxoratini oshirish

BUXORO XALQ RAQSLARI UCHUN YARATILGAN KUYLARDAN NAMUNALAR

TO‘LQIN

O‘zbek xalq kuyi

57

3.4 XALQ SAXNA RAQSLARIGA XOS HARAKATLAR

Gimnastikadagi xoreografik tayyorgarlik vositalari orasida Xalq sahna raqslariga taluqli harakatlar guruhini aloxida ajratish lozim. Ilgaridan ko’pincha xalalarda raqs diniy marosimlar bilan bog’liq bo’lgan. Uning yordamida odamlar xudolar mehrini qozonishgan, yaxshi hosil tilab oliganlar. Xala raqslari milliy xususiyatlar va xalacha turmush tarzi asosidа yuzaga kelgan. Xala musiqasining o’ziga xos jihatlari, uslubi va xissiyotlarini aks ettiradi. Muayyan hududga hos bo’lgan harakatlanish madaniyati va ifodaliligini o’rgatadi. Xareogrif murabbiy xala raqs uslublari va xususiyatlarini yaxshi bilishi, erkin mashqlarni tuzishda ularni bir biriga aralashtirib yubormaslik kerak. Gimnastika gilamida xala harakatlari ijrosi birmuncha teatrlashtirilgan bo’ladi (shundan xala sahna raqslari kelib chiqqan), ya’ni ular yorqinlik, jozibadorlik, kuchli ichki xissiyotlar tasurotini qoldirishi lozim.

Boshqacha aytganda xoreografiya darslari yoki erkin mashqlar tarkibiga ajratilgan xala raqslari xarakatlari go’yo kattalshtiruvchi shisha orqali kursatilishi, bir oz bo’rttirilishi zarur. Biroq bunday harakatlar gimnastika sirt mashqlari raqs bn almashtirilmasligi kerak. Bugungi kunda baletmasterlar xoreografiyani ifodlash imkoniyatlarini kengaytirishga intilib, mumtoz xala raqslarini zamonaviy ballad raqslarning o’zga xos sintezini yaratmoqchi buladilar. Bunday izlanishlar natijasida, bir tomondan, xala raqslari tili mumtoz san’at zaxirasidagi xarakatlar bn boyiydi, mumtoz raqs esa zamonaviy xoreografiyani uslubiy ishlarini o’zlashtiradi.

Gimnastikada xoreografiya darslarida qo’shimcha: ispan, vengr, yahudiy, rus, ukrain, italyan, polyak, lo’lilari xala raqsiga xos harakatlardan foydalanishadi. Keyngi paytda irland, shved, yunon milliy musiqasi qo’llangan erkin mashqlar ancha ommalashib qoldi. Xala raqslariga xos xarakatlarni urganish asta sekin olib borilishi zarur. Biror xalqqa tegishli xususiyatlarni xarakatlar uslubi va nozik jihatlarni o’zlashtirib olmay turib, bir raqsdan boshqasiga o’taverish tavsiya qilinmaydi.Bir mashqni o’rta ijro uslubi turlicha xususiyatlarga ega bo’lgan ko’p miqdordagi harakat- larni kiritishi to’g’ri bo’lmaydi, masalan, batman tandyuni vengarcha raqsga xos “kalit” harakati, hamda ispan raqsiga xos bo’lgan qo’llar faoliyati vaziyatlariga bog’liq parde- fa bilan uyg’unlshtirish tavsiya qilinmaydi.Xala sahna raqsi harakatlarini tayanch oldida va o’rtasida o’zlashtirib olgandan so’ng kichikroq kombinatsiyalarni kirishish mumkin.Bunday mini etudlarga ( 32 xisobdan 5 daqiqagacha ) o’rta ozga xos raqs harakatlari hamda vaziyatlardan tashqari sakrash va burilishlar muvozanatsaqlash , parter xolatlari kichik akrobatika elementlari kiritiladi alohida tana xolatlari va hamma sahna aqslriga xos harakatlar hadda ustida bajariladigan hareografiya tayorgarligida qo’llabishi mumkin