Sport menejmenti va iqtisodiyot

Korporatsiyalarning integratsiya turlari va tiplari

Korporativ biznesning mavjud integratsiya shakllari xilma-xilligidan

gorizontal integratsiyalashgan, vertikal integratsiyalashgan va konglomerat tipdagi
korporatsiyalarni alohida ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq.

Gorizontal integratsiyalash natijasida vujudga keladigan korporativ
tuzilmalar bitta tarmoq korxonalarining sa’y - harakatlarini birlashtirish
tendenstiyasini aks ettiradi. Axir dastlab kapital markazlashuvi bir erga jamlanishi
xo‘jalik sub’ektlarini, jumladan, bir xil turdagi strukturalarni birlashtirish hisobiga
qo‘shimcha kapital jalb qilish yo‘li bilan mustahkamlashda o‘z aksini topadi.

Gorizontal aloqalarning bu tizimida alohida korporativ tuzilmalar yirik bir tuzilmaning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Rivojlanishning ma’lum bir bosqichida kapitalning jamlanish tendenstiyasi bir - biri bilan texnologik jihatdan bog‘liq ishlab chiqarishlarga tarqaladi. Bu holat vertikal integratsiyaning rivojlanishida o‘z aksini topadi. Vertikal integratsiya deganda keng ma’noda korporativ tuzilmalar xo‘jalik sub’ektlarining o‘zaro aloqalari tushuniladi, shu tariqa, bir sub’ektning mahsulotlari boshqa sub’ekt uchun xomashyo hisoblanadi. Ya’ni, korporatsiyaning ishlab chiqarish funktsiyalarini amalga oshirishi texnologik jihatdan murakkab tovar va xizmatlarni ishlab chiqish va bozorga samarali olib chiqish bilan bog‘liq bo‘lgan, ketma-ketlikdagi tashkiliy usullar asosida ta’minlanadi.

Vertikal integratsiyada o‘z mahsulotini bosh kompaniyaga etkazib beruvchi turli pog‘onadagi subpudratchilar ierarxiyasidan tashkil topadi: tayyorlash (qazib chiqarish), qayta ishlash (ishlov berish), yakuniy mahsulot ishlab chiqarish, uni sotish. Ushbu turdagi integratsiyaning negizida ishlab chiqarish jarayonlarining bir - biri bilan texnologik bog‘liqligi yotadi. Vertikal integratsiyada tashkil etiladigan birlashmalarni mahsulotni ishlab chiqish va bozorga samarali chiqarishning tashkiliy - boshqaruv, moliya -xo‘jalik usullari sifatida tavsiflash mumkin.