Спорт машғулотининг

Ўз-ўзини текшириш учун саволлар 
Нима учун кейинги пайтларда (30-40 йил ичида) 
айниқса қаттиқ чарчатиб қўймайдиган беллашувлар билан 
боғлиқ спорт турларидаги мусобақага тайёргарлик ҳажми 
айниқса кенгайиб кетади? 
Спорт йили давомида ўзингиз қатнашган мусобақалар 
мисо-лида улардаги қийинчиликни аста - секин ўсиб 
боришини кузатинг. 
Ўзингизнинг 
мусобақа 
фаолиятингиз 
тузилишидаги 
таркибий 
қисмларни 
тасвирлаб
.
беринг 
(нималардан 
иборат).

---

166 
Мусобақа фаолияти жараёнида ўз ҳаракат тактикангизни 
ўзгар-тирганмисиз. Агар ўзгартирган бўлсангиз нима учун
 
ҳар бир ҳолатдаги сабабни аниқлашга ҳаракат қилинг. 
 
 
5.10
 
 СПОРТ МАШҒУЛОТИНИ ДАВРЛАРИ 
ВА ТУЗИЛИШИ 
 
Макроцикл давомидаги машғулот жараёнини маълум 
даврларга бўлиб тузилади. Бошқача қилиб айтганда, айрим 
спорт турларида дастур, мусобақа қоидалари, мусобақалар 
сони ва ҳалқаро мусобақаларни кўпайиши машғулот 
тузилиши ва мазмунининг барча элементларига - йўналишига, 
воситаларига, услубларига, умумий ва махсус тайёргарлик 
нисбатларига, юкламалар динамикасига ва ҳоказоларга қандай 
бўлмасин таъсир этадиган қонуний суратдаги даврий 
ўзгаришларга олиб келади. Мазкур даврий ўзгаришларнинг 
сабаблари ҳақида гапириш учун спорт формаси тушунчасига 
ҳамда унинг тараққиёт қонуниятларини кўздан кечириб 
чиқмоқ керак. 
 
Спорт формаси тараққиётининг фазолилиги 
машғулотни даврлашнинг табиий асоси эканлиги 
 
Спорт формаси.
Спорт формаси кўп жиҳатлидир. 
Махсус маълумотларни умумлаштириб, унга хос бўлган 
белгилар комплексини кўрсатиш мумкин. 
Физиологик 
нуқтаи 
назардан 
спорт 
формасига 
қуйидагилар хосдир: 
- спорт формасида бўлмаган пайтда мумкин бўлмаган юк-сак 
функционал даражада специфик мускул ишини бажара 

---

167 
олиш қобилияти, яъни спорт формаси даврида организм энг 
юксак функционал даражага эга бўлади; 
- функцияларни тежаш, яъни ниҳоят даражасига етмаган 
стандарт 
ишларни 
бажаришда 
(жумладан, 
энергия 
сарфлашда) 
барча 
иш 
жараёнлари 
мукаммалроқ 
координация қилиниши ҳамда органи-змнинг функционал 
имкониятлари юксакроқ бўлиши туфайли қатор физиологик 
ўзгаришларни камайтириш; 
Юксак турғунлик ва шу билан бирга спорт ҳаракати 
малакалари динамик стериотипларининг варинативлиги 
(ўзгарув-чан шароитларга мослаша олиши); 
Юксак сафарбарлик, яъни организмнинг ҳаракат 
фаолияти жараёнига тезроқ киришиб кета олиши ва бир 
ишдан иккинчи ишга тезроқ ўта оладиган қобилиятнинг 
мукаммалроқлиги, 
тикланиш 
жараёнларининг 
тезроқ 
ўтиши, 
спорт 
формаси 
даврида 
иш 
самаралироқ 
бажарилиши билан бир қаторда чарчаш ҳолатидан кейин иш 
қобилияти тезроқ тикланадиган бўлади. 
Спорт формаси ҳақида психологик тасаввурлар ҳозирча 
тўла ва етарли даражада конкрет эмас. Шундай бўлсада 
қуйидаги белгиларни кўрсатиш мумкин. 
Танланган спорт фаолияти шароитлари билан боғлиқ 
махсус 
идрок 
этиш 
қобилиятининг 
яхшиланиши 
сузувчиларда «сувни ҳис этиш» ва ҳоказо); 
Ҳаракатларни онгли равишда бошқариш (ҳаракат мала-
каларини мақсадга мувофиқ равишда автоматлаштириш 
асосида) ва спорт тактика тафаккурининг ижодий намоён 
бўлиш имкони-ятларининг юксалиши; 
Ирода кучи диапазонининг кенгайиши (ҳам узоқ вақт 
иложи борича ирода кучи сарфлаш имкониятларининг 
кенгайши, ҳам шу имкониятларнинг абсолют даражаси 
юксалиши); 

---

168 
Мусобақалашишга ва ютуқларга эришишга қаратилган 
алоҳида эмоционал кайфият, спорт формаси - куч - қувватига 
қатъий ишонишга асосланиб, энг зўр жасорат кўрсатиш 
мумкин бўлган давр.