saqlovchi, ifodalovchi va yetkazuvchi m uhim vosita b o ‘lib,
kishilar xatti-harakatlari, fe’l-atvorlarini (axloqiy ta’sir-tazyiq,
ishontirish, tushuntirish, rag ‘batlantirish, jazolash va hokazo)
boshqarish omilidir. Til m uloqot kaliti, ijtim oiy m unosabatlarga
tarixiy-tabiiy ehtiyoj mahsulidir.
A xloq va jam oatchilik fikri hodisalarining b o g ‘liqligi insoni-
yat taraqqiyotining ilk bosqichi - ibtidoiy jam o a tuzum i va un-
dan keyingi davrlarda nam oyon bo‘la boshlagan bo‘lib, qabila
ham da elatlar m aishiy turm ushi va ijtimoiy ongida o ‘z ta ’sirini
o ‘tkaza boshlagan.
M aishiy hayot doirasida axloq, asosan, q uyidagiyo‘nalishlarda
nam oyon b o ‘lgan: a) m unosabatlar; b) xatti-harakatlar; v) faoli-
yat. A xloqiy sifatlar insoniy xatti-harakatlarda nam oyon b o ‘lib,
uning gnoseologik, iqtisodiy va ijtimoiy kelib chiqishi, hozirgi
mavqe va axloqiy qarashlariga ishora va guvohlik berib turgan.
A xloqiy sifatlar yoki xatti-harakatlar ilk kishilar tarixi, y a ’ni in-
soniyatning zam inga dastlabki qadam qo ‘yishidan shakllanish
bosqichiga kirgan va shu boisdan har bir xalq, elatlarda u o ‘ziga
xos va betakrordir. X uddi shuningdek, millat va elatlar ijtimoiy
ongining m uayyan holati hisoblanm ish jam oatchilik fikri ham
o ‘zining shakllanish m anbalarining salm og‘i, real kuchga ay-
lanish s u r’ati, uyushqoqlik darajasi, hissiy em otsional potentsiali
ham da m antiqiy-intellektual asoslariga ko‘ra milliy, iqlimiy, ma-
halliy ham da hududiy o ‘ziga xosliklarga egadir.
Axloq jam oatchilik fikriga ta’sir-tazyiq o ‘tkazish darajasiga
erishgunga qadar uzoq tarixiy-tadrijiy y o ‘lni bosib o ‘tgan. Ax
loq m ehnatni tashkil etishning ham muhim m ezoni hisoblanib,
muayyan ijtimoiy ham da texnologik tartib-qoidalarga rioya qi-
lish, shaxsiy sifatlar, m as’uliyat va intizom fazilatlarini e ’tiborga
olish, m o‘ljallangan rejalarni bajarish, yuqori faoliyat natijalari-
ga erishish im konini bajaradi.
M illiyligim izga xos bo‘lgan axloq qoidalari nafaqat shaxsiy
sifatidagi bir butunligi barqaror turm og‘i,
jam oaviy integratsiya
www.ziyouz.com kutubxonasi
soniy tam oyillar negizidagi um um planetar axloqning tarkib
topishida jam oatchilik fikri o ‘ziga xos k o ‘prik vazifaisni o ‘taydi.
Ayni chog‘da, jam oatchilik fikri va axloq jam iyatda um um iy mu-
rosa va m adoraning turg ‘un m arom ini ta ’m inlash y o ‘lida o ‘zaro
m utanosiblikda, tadrijiy takom il jarayonidagi m uvofiqlikda rivoj
topa boradi. Bir-birini to ‘ldiradi, bir-biriga u y g ‘un tarzda mu-
kam m allashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: