Sotsiologiyasi

II.  2. A n ’anaviy  sotsiologiya  k o'rin ish i  boMmish 
obyektivizm   sotsiologiyasi
Kont  olib  borgan  m unozaralarga  chuqurroq  nazar  tashlansa, 
unda  ikki  xil  tendensiya  m avjudligini  k o ‘rish  mumkin.  U lardan 
biri  bu obyektivizm  sotsiologiyasi (taraqqiyotni  ijtimoiy anglash 
g ‘oyasi asosida'o‘rganadigan) b o ‘lsa, ikkinchisi esayuqorida biz 
“oldinga  yetaklovchi  m adaniyat”  yordam ida  k o ‘rib  chiqqani- 
m iz  -   sotsiologiyaning  m adaniy-tahliliy  analiz  tendensiyasidir. 
Sotsilogiya  rivojini  tahlil  qilish jarayonida  bundan  buyon  ush­
bu  ikki  xil  tendensiyaga  ko‘p  bor  murojaat  qilamiz.  Bugungi 
kunga  kelib,  sotsiologiya  sohasida  amaliy  jihatdan  kuchga  ega 
bo‘lgan  obyektivizm  yanada  q at’iylashib  bordi.  Obyektivizm 
sotsiologiya  va  boshqa  ijtim oiy  fanlarning  m afkurasiga  aylanib 
qoldi.  U nga  ko‘ra, jam iyat  q at’iy  b o ‘lgan  obyektiv  faktlar  aso- 
siga qurilgan.  Bu  m afkuraga k o ‘ra, jam iyat ham,  uning  tizim va 
tuzilm alari  ham  hamisha  mavjud  b o ‘lgan.  U lar  o ‘zlarini  tashkil 
qilgan  kishilarga  ham,  g ‘oyalarga  ham,  dunyoqarash  va  turli 
yondashuvlarga  ham  bog‘liq  bo ‘lmasdan,  m ustaqil  taraqqiy  et- 
gan va rivojlangan.
Lekin  shu  bilan  birgalikda,  sotsiologiyada  madaniy-tahlil- 
iy  analiz  jarayoniga  ham  katta  e ’tibor  berilgan.  Bu  jarayonni 
o ‘rganishga  klassik  sotsiolog  olimlardan,  asosan,  M aks  Veber,
1  K ont  nuqtayi  nazari  b o ‘yicha,  “ pozitiv”  bilim   y o lg ‘o n chilikka  qarshi 
haqqoniylik,  k eraksizlikka  qarshi  foydalilik,  sh u bhalilikka  qarshi  ishonchlilik, 
noan iq lik k a v a  m av h u m lik k a qarshi  aniqlik,  salbiylikka  qarshi  ijobiylik.
57
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Georg Zimmel  kabilar  qiziqishgan.  M aks  V eber  sotsiologiyaga, 
uning  rivojlanish va yashash  sirlarini  o ‘rganishga bag‘ishlangan 
o ‘z  konsepsiyasini  yaratishda  m adaniyatga  katta  e ’tibor  bergan 
va  unga  asoslangan.  U,  sotsiologiyani  individlam ing 
ijtimoiy 
xulqini  o ‘rganuvchi  fan,  deb  taniydi.  Va  shu  asosida  individlar- 
ning  o ‘zini,  ularning  xususiyatlarini  o ‘rganadi.  0 ‘z  izlanish- 
larida  M aks  V eber  insonni  madaniy  m avjudot,  deb  hisoblaydi. 
Insonni  hayvondan  ajratib  turuvchi  ijtim oiy  xulqning  o ‘ziga 
xosligi  shundaki,  unda  harakatlam i  ongli  holda  anglash  va  o ‘z 
harakatlariga javob bera olish holati mavjud.