Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

REJA: 
JINOYATCHILIK GEOGRAFIYASI
 
7 – MAVZU 

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
113 
oluvchi vositalar hamda jinoyat sodir etgan kishilarning shaxsini kriminologiya 
fani o’rgansa, jinoyatning turli hududlarda sodir etilishi, jinoyatchilikka ta’sir 
etuvchi shart-sharoitlar va omillar jinoyatchilik geografiyasiga taalluqlidir. 
Jinoyatchilikni o’rganish XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlandi va 
kriminologiya nomini oldi.
Kriminologiya
so’zi lotincha “crimen”–jinoyat, yunoncha “logos”– ta’limot, 
ya’ni “jinoyatchilik haqidagi ta’limot” degan ma’noni anglatadi. Bunda jinoyat 
tushunchasi aniq bir jinoyatni emas, balki umuman jinoyatchilikni nazarda tutadi. 
Ayrim vaqtlarda kriminologiya fanini jinoyat sotsiologiyasi, jinoyat biologiyasi 
deb ham atashgan. 
Geograflar
esa 
jinoyatning hududiy xususiyatlari
ni 
o’rganadilar. U o’z mazmuniga ko’ra nozogeografiya, din, rekreatsiya geografiyasi 
kabi sotsial hodisalarni o’rganadi. Demak, jinoyatchilik sotsial voqealik bo’lib, 
uning mohiyati va mazmunini geokriminogen vaziyatni vujudga kelishi hamda 
rivojlanishiga ta’sir etuvchi hududiy qonuniyatlar tashkil etadi. 
Jinoyatchilik geografiyasini rivojlanishiga sobiq Ittifoq olimlari A.M.Yakovlev 
(1964, 
1985), 
A.I.Qoraboyev, 
V.A.Vladimirov 
(1974), 
V.V.Lunyev, 
G.D.Bluvshteyn (1979, 1990), N.F.Kuznetsova (1984), R.G.Gachechiladze, 
Y.M.Antoniyan (1982) va boshqalar tomonidan bajarilgan ishlar mavjud. 
Chunonchi, XX asrning 90-yillarida Gruziyada A.Gabiani, M.Didebulidze va 
R.G.Gachechiladzelar tomonidan jinoyatchilik geografiyasi masalalari kompleks 
tadqiq qilingan. 
Ammo, bevosita kriminologiya sohasini o’rganishga bag’ishlangan ilmiy ishlar 
respublika 
miqyosida 
juda 
oz. 
Mustaqqillik 
yillarida 
Y.Karaketov, 
M.Usmonaliyevlar muallifligida O’zbekistonda “Jinoyatchilikka qarshi kurashning 
kriminologik choralari” deb nomlangan monografiya chob etilgan. Shu bilan birga 
hozirgi kungacha kriminologik muammolarga oid turli ko’lamdagi ilmiy ishlar 
V.M.Bikov, J.Alimardonov, K.Mirzajonov, K.Abdurasulova, M.Rustambayev, 
U.Haydarova va boshqalar tomonidan bajarilgan. 

---