Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

 
9 – MAVZU 

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
163 
Qishloqlarning vujudga kelishi ijtimoiy mehnat taqsimotida sug’orma 
dehqonchilik madaniyati rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan. 
Sobiq Ittifoq davridan boshlab iqtisodiy geografiya bag’ridan aholi 
geografiyasi o’sib chiqdi. Buning natijasida bevosita aholi va uning ijtimoiy 
rivojlanishi bilan bog’liq masalalarni tadqiq etish ishlari kuchaydi, ya’ni iqtisodiy 
geografiyaning zamirida ijtimoiy (sotsial) geografiya shakllandi va, natijada, 
iqtisodiy geografiya XX asrning 80-yillariga kelib iqtisodiy va ijtimoiy 
geografiyaga aylandi. Aynan, shu davrdan boshlab geografiyada «qishloq joylar» 
termini qo’llanila boshlandi. Shuningdek, qishloq joylarni iqtisodiy geografik 
jihatdan o’rganishning zarurligini iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning qishloq 
xo’jaligi hamda aholi geografiyasining vakillari bo’lgan S.A.Kovalev, 
A.I.Alekseyev, G.L.Faktor, A.N.Rakitnikovlar tomonidan ta’kidlangan edi. 
Aholi hamda qishloq xo’jaligi geografiyasi vakillari tomonidan qishloq 
joylar ijtimoiy va iqtisodiy geografik tadqiqotlarning o’ziga xos obyekti ekanligi, 
ularning barcha xususiyatlarini o’zida mujassam etgan belgilari yig’indisi, va 
shuningdek, qishloq joylar rivojlanishining ba’zi bir ijtimoiy iqtisodiy jihatlari, 
qishloq joylarni ijtimoiy va iqtisodiy geografik o’rganishning vazifalari, qishloq 
joylarni kompleks geografik o’rganishni fanlar tizimida tutgan o’rni, uning boshqa 
iqtisodiy va sotsial geografik fanlar bilan o’zaro aloqasi kabi masalalar ochib 
berildi. Buning natijasida qishloq xo’jaligi va aholi geografiyasi bilan qishloq 
joylar geografiyasi o’rtasida ko’prik paydo bo’ldi. Shunday qilib, qishloq joylar 
geografiyasi nafaqat qishloq xo’jaligi va aholi geografiyasi, balki sanoat, transport 
va boshqa tarmoqlar geografiyalarining-merosxo’ri ekanligi aniqlandi, yoki 
boshqacha qilib aytganda, qishloq joylar geografiyasi yuqoridagi yo’nalishlarning 
qirrasida shakllanmoqda. 
Keyingi ikki o’n yilliklar mobaynida qishloq joylar bir qator fanlarning 
muhim tadqiqot obyektyga aylandi. Ularni geografik jihatdan o’rganishda 
A.I.Alekseyev S.A.Kovalev, V.A.Maksimovlarning xizmatlari katta. Jumladan, 
A.I.Alekseyev (1989), V.A.Maksimovlar (1985, 1998) tomonidan qishloq joylar 

---