Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
160 
qabrlari muqaddaslashtirilgan. Imom Xusayngamotam tutadilar. Bu «shaxsey-
vaxsey» marosimi deb ataladi. 
Sunniylik ortodoksal (grekchada - dindor,e’tiqodli, ya’ni biron-bir 
ta’limotga, yo’nalishga, dinga og’ishmay amal qiluvchidegan ma’nolarni 
anglatadi) islom yo’nalishidir. Yo’nalish islomning Muhammadpayg’ambar 
davrida vujudga kelgan ta’limotini tan oladi. Sunnat islomning ikkinchimanbai 
sifatida qabul qilingan va unda an’anaviy diniy marosimlar, maishiyturmush 
hamda ijtimoiy hayot qoidalariga amal qilinadi. 
Traditsionalizm 
«ortodoksal islom» nomi bilam ham yuritiladi. U 
o’zbektilida ilk islom ta’limoti, Qur’on va sunnalarda qayd etilgan g’oyalarini asl 
mohiyatini saqlab qolish, zamon, davr o’garishi bilan ayrim islom aqidalarining 
ham o’zgarishi mumkinligi haqidagi fikrlarni inkor etuvchi ruhoniylar 
faoliyatibilan bog’liqdir. Traditsionalistlar nuqtai nazaricha, islom dinining 
aqidalari, olamhaqidagi Alloh ta’limotn abadiy va mutlaqdir. Zamonda va tarixda 
bo’ladigan harqanday o’zgarish Alloh tomonidan oldindan belgilangan va hukm 
qilinganbo’lib, barcha narsa va hodisalar uning irodasi bilan sodir bo’ladi va 
mavjuddir. Traditsionalizm islom dinida hurfikrlilik va erkinlik bo’lishiga tish-
tirnog’i bilan qarshi chiqadi, islomdagi o’zgarishlarni tanqid qiladi.
Modernizm, 
ya’ni islom dinini ijtimoiy taraqqiyot, fan va texnika yutuqlari 
bilan uyg’unlashtirishga urinish muayyan darajada mafkuraviy yo’nalish yoki 
ta’limot mavqeiga egadir. Islom modernizmi asosan XIX asrlarda paydo bo’lgan. 
Uislom dunyosining ilg’or fikrli ziyolilari tomonidan yaratilgai. Ular G’arbda 
burjua munosabatlarining rivojlanishi ijobiy samara berganligi va fan-texnikaning 
gurkurab rivojlanishiga olib kelganligini ko’rib, jamiyatlarini xam isloh 
qilish,shariat qonunlari burjua huquqini tiklashni taklif qildilar. Turkiya XX 
asrning 20-yillarida Sharq mamlakatlari orasida birinchi bo’lib kapitalistik 
munosabatlar o’rnatgan. Turkistonda bunday urinishlar jadidlar harakatida ko’zga 
tashlanadi. Jadidlar islom mistik qarashlar o’rniga ilm-fanni rivojlantirish milliy 
taraqqiyot 
uchun qanchalik zarur ekanligini birinchilar qatorida anglab etganlar. 

---