Сопол материаллар

Сопол материалларни ишлаб чиқариш учун юқори пластик гиллар ишлатилганда хош ашё аралашмасига ёғсизлантирувчи қўшимчалар ёки маълум миқдорда пластиклиги кам гил қўшилади. Гил заррачаларини ажратиш учун зарур бўлган куч унинг боғланувчанлигини кўрсатади. Юқори боғланувчанликка таркибида кўп миқдорда гилли фракциялар бор гиллар эга бўлади. Гилнинг боғланиш хусусияти шу билан ифодаланадики, гил пластик бўлмаган материалларнинг заррачаларини боғлаши (қум, шамот ва бошқалар) ва қуриганида етарли даражада мустаҳкам хом ашё ҳосил қилиши мумкин.

Гилларнинг ҳавода кичрайиши 1100С да қуритиш жараёнида эндигина қолипланган намунанинг чизиқли ўлчамларида фоиз ҳисобида ифодаланади. Юқори пластик гилларнинг ҳавода чизиқли кичрайиши 10 % дан ортиқ, ўртача пластикликдаги гилники 6-10 ва оз пластик гилники 6 % дан кам бўлади. Гилларнинг оловда кичрайиши деб, пишириш жараёнида қуруқ намунанинг чизиқли ўлчамларининг ўзгаришига айтилади. Гилларнинг оловда кичрайиши турига қараб одатда 1-4 % атрофида бўлади. Оловбардошлик – гилнинг юқори ҳарорат таъсирига шакли ўзгармай бардош бера олиш хоссасидир. Оловбардошлиги бўйича гиллар уч гурухга бўлинади: юмшаш ҳарорати 15800С дан юқори оловбардош гиллар; юмшаш ҳарорати 15800-13500С бўлган қийин суюқланадиган гиллар ва юмшаш ҳарорати 13500С дан паст осон суюқланадиган гиллар.

Оловбардош гиллар гилли заррачалардан иборат бўлиб, уларнинг таркибида озгина миқдорда аралашмалар бўлади ва шу сабабли юқори пластикликка эга. Бу гиллар оловбардош чинни ва фаянс буюмларни тайёрлаш учун ишлатилади. Қийин суюқланадиган гиллар пол плиткалари, оқава қувурлари ва қурилишбоп сополакнинг бошқа турларини ишлаб чиқаришда қўлланилади. Қўшилмалар. Пластик сергил хом ашё сопол материаллар ишлаб чиқаришда кам ишлатилади, чунки қуритиш ва пишириш жараёнида улар кўп кичраяди, бунинг натижасида буюмлар қийшаяди ва ёриқлар билан қопланади. Кичрайишни камайтириш учун хом ашё аралашмасининг таркибига гилни камайтирувчи материаллар (қум, шлак, қаттиқ ёқилғининг ёнишидан ҳосил бўлган кул, майдаланган сопол синиғи, шамот ва бошқалар) киритилади.