Son verstk indd

КАСБИЙ ТАЪЛИМ

---

20
Kasb-hunar ta’limi №1, 2020
КАСБИЙ ТАЪЛИМ
компетенция – олий таълим тизимида фао
-
лият олиб борувчи барча ўқитувчиларга хос 
бўлиб, махсус компетенция эса ихтисослик 
фани бўйича таълим берувчи ҳамда таълим 
олувчининг таълим жараёни ниҳоясида эга 
бўлган барча социолингвистик сифатлари, 
билими, кўникма ва малакалари йиғиндиси
-
дан иборатдир [6].
Э.Ф.Зеер эса касбий компетентлик ости
-
да касбий билим, кўникмалар ва касбий му
-
аммоларни ҳал қилиш усулларининг йиғин
-
дисини тушунади. Ўқитувчининг касбий 
компетентлиги тушунчаси соҳага оид адаби
-
ётларда қуйидагича талқин қилинган: «ўқи
-
тувчининг маълум бир қадриятлар, ғоялар ва 
педагогик онгни ташувчиси сифатида унинг 
педагогик фаолияти, педагогик алоқаси ва 
шахснинг шахсиятини белгиловчи зарур би
-
лим, кўникмаларга эга бўлиши» [1, 62 б.].
С.Г.Молчанов эса касбий ва педагогик 
компетентликка ўқитувчининг тажрибаси ва 
билимларига тегишли муаммолар доираси 
сифатида қарайди. Шунингдек, у компетент
-
ликнинг компонентлари таркибини касбий ва 
педагогик фаолият соҳасидаги компетенция
-
лар ташкил этишини таъкидлайди. Шундай 
қилиб, муаллиф компетентликни тизимли 
тушунча, компетенцияни эса унинг таркибий 
қисми сифатида эътироф этади [5]. Касбий 
компетентлик – бу таянч, асосий ва махсус 
компетенликларнинг йиғиндисидир [2, 8 б.].
М.И.Лукянова касбий-педагогик компе
-
тентликнинг уч таркибий компонентга ажра
-
тади: 
1) психологик-педагогик саводхонлик;
2) психологик-педагогик маҳорат; 
3) касбий аҳамиятга эга шахсий фазилат. 
Шу билан бирга, у алоҳида компонент 
сифатида ажратмасада, талабани педагогик 
фаолиятга йўналтириш ва ўзини ўзи билиш 
ва ўзгартириш зарурати, талаба шахсияти
-
нинг ўзгаришига мос равишда фаолиятини 
такомиллаштириш йўлини топишни касбий 
компетенцияни белгиловси асосий мезон си
-
фатида кўрсатади.
Н.В.Кузминанинг таъкидлашича, педа-
гог нинг касбий компетентлиги таркибига қу-
йидаги беш компетентлик турлари киради:
• 
махсус-педагогик;
• 
методик;
• 
ижтимоий-психологик;
• 
дифференциал психологик;
• 
аутопсихологик (касбий ўзини ўзи анг-
лаш, ўзини ўзи билиш ва ўзини ривож-
лантириш концептцияси билан боғлиқ). 
Услубий компетентлик талабаларнинг 
би лим ва кўникмаларини шакллантириш 
усуллари соҳасини қамраб олади [3].
Муаллифларнинг касбий компетенция
-
ларга оид нуқтаи назарлари, талқинларини 
таҳлил қилиш асосида бўлажак амалий санъ
-
ат ўқитувчисининг касбий компетентлиги 
нуқтаи назаридан қуйидаги хулосаларга ке
-
лишимиз мумкин: 
• 
замонавий педагогик назарияда компе
-
тентлик ва компетенция тушунчалари 
моҳиятан бир-биридан ажратилмаган. 
Тадқиқотчилар кўпинча компетентлик 
атамасидан ўз фаолиятининг сифатини 
баҳолашда, компетенциядан эса мута
-
хассиснинг касбий тайёргарлик даража
-
лари чегараларини аниқлаш мақсадида 
фойдаланадилар;
• 
компетентлик тушунчаси таркибий 
жиҳатдан кўп қиррали ва мураккаб бў
-
либ, касбий компетентликни педагогик 
жиҳатдан касб талабларига мувофиқлик 
даражасининг алоҳида тавсифи сифати
-
да кўриб чиқиш мумкин;
• 
битирувчининг касбий компетентлиги 
ижтимоийлик, фанлараро алоқадорли
-
лик, тизимлилик, амалиётга йўналти
-
рилганлик, маданиятга мувофиқ, мақ
-
садли фойдаланиш хусусиятлари билан 
тавсифланади.
• 
касбий таълим жараёни нафақат бўла
-
жак амалий санъат ўқитувчисининг шах-
сий компетенциялари доирасида рас-
мий фаолиятни амалга оширишда таянч 
компетенцияларини аниқлашга, балки 
келажакда касбий фаолиятни амалга 
ошириш жараёнида компетентликни 
такомиллаштиришда бадиий ижодий 
салоҳиятни ривожлантиришга йўналти
-

---

21
2020 №1, Kasb-hunar ta’limi