Somerset Moemning “Inson muteligi “ (“Of Human Bondage”) romanida muallif va qahramon timsolida biografik xususiyatlar uyg’unligi

Soliq (to`lov)
Ob’yekti
Stavkasi
Hisoblab chiqarish
tartibi
To`lash (undirish) tartibi
Soliq (to`lov) davri
Bazasi
Hisobot davri
Hisoboti
Soliq (to`lov) elementlari.

Soliq (to`lov) ob’yekti-bu

• to`lovchida soliq yoki boshqa majburiy to`lov hisoblab chiqarish va to`lash yuzasidan majburiyat keltirib chiqaradigan narsa (daromad, mol-mulk, yer, harakat va ularning natijasi).

Soliq (to`lov) bazasi (soliq solinadigan baza)

• soliq (to`lov) ob’yektining soliq (to`lov) summasi hisoblab chiqariladigan miqdori bo`lib, u qiymat (so`m) yoki natural (tonna, kg, litr va boshqa) ko`rsatkichlarda ifodalanadi. Soliq (to`lov) bazasi ikki usulda aniqlanishi mumkin: 1) kassa usuli bo`lib, haqiqatan kelib tushgan daromad, mol-mulk yoki boshqa boyliklar summasi va ular bilan bog`liq real xarajatlar summasi asosida aniqlanadi; 2) hisoblab yozish usuli bo`lib, soliq (to`lov) davrida haqiqatan kelib tushishi yoki tushmasligidan qat’iy nazar kelib tushishi kerak bo`lgan daromad, mol-mulk yoki boshqa boyliklar summasi asosida hisoblanadi.

Soliqlar davlat byudjetini to`ldirishdan tashqari

• Mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni tartibga solishda ham muhim rol o`ynaydi. Qadim zamonlarda ham ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar va jarayonlarni tartibga solishda soliqlardan foydalanib kelingan, hatto davlatchilikning shakllanishida ham soliqlar ma’lum rol o`ynagan. Chunki davlatchilikning shakllanishi mukammal, barqaror bo`lmagan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga tayangan. Shuning uchun davlat paydo bo`lishining dastlabki bosqichlarida moliyaviy va iqtisodiy munosabatlarni jonlantirishda davlat hukmdorlari har xil soliq to`lovlaridan foydalanib, o`z oldilariga turgan muammolarni yechishga harakat qilishgan.

Davlat soliqlarning ayrim turlarini bekor qilish, yangilarini joriy etish, soliq stavkalari va imtiyozlarini, soliq solish shart-sharoitlarini o`zgartirish orqali muayyan tarmoqlar va ishlab chiqarishlarni jadal rivojlantirish, jamiyat uchun dolzarb muammolarni hal etishga imkoniyatlar yaratadi. Masalan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik, fermer xo`jaliklarini rivojlanishini qo`llab-quvvatlash, mahalliy xom ashyodan iste’mol tovarlari va eksportbop mahsulot ishlab chiqarishni rag`batlantirish uchun bir qancha soliq imtiyozlari berilgan. Asosiy vositalarga jadallashtirilgan amortizatsiyani qo`llash foydaning bir qismini qayta jihozlash va ta’mirlashga, ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga yo`naltirib, ular bilan bog`liq xarajatlarni soliqqa tortiladigan bazadan chegirib tashlash orqali ishlab chiqarishni qayta qurollantirish va iqtisodiy taraqqiyotga katta ta’sir etib kelinmoqda.

• Davlat soliqlarning ayrim turlarini bekor qilish, yangilarini joriy etish, soliq stavkalari va imtiyozlarini, soliq solish shart-sharoitlarini o`zgartirish orqali muayyan tarmoqlar va ishlab chiqarishlarni jadal rivojlantirish, jamiyat uchun dolzarb muammolarni hal etishga imkoniyatlar yaratadi. Masalan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik, fermer xo`jaliklarini rivojlanishini qo`llab-quvvatlash, mahalliy xom ashyodan iste’mol tovarlari va eksportbop mahsulot ishlab chiqarishni rag`batlantirish uchun bir qancha soliq imtiyozlari berilgan. Asosiy vositalarga jadallashtirilgan amortizatsiyani qo`llash foydaning bir qismini qayta jihozlash va ta’mirlashga, ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga yo`naltirib, ular bilan bog`liq xarajatlarni soliqqa tortiladigan bazadan chegirib tashlash orqali ishlab chiqarishni qayta qurollantirish va iqtisodiy taraqqiyotga katta ta’sir etib kelinmoqda.

Davlat